Schreeuwend tekort aan woningen, wat moet eraan gedaan worden?

• 

  Leen Kraniotis

  redacteur economie

Koopwoningen die voor veel mensen onbetaalbaar worden, jarenlange wachtlijsten voor een huurwoning, Nederland heeft een groot tekort aan huizen. Een groep van 34 organisaties kwam vandaag met een pleidooi voor het bouwen van 1 miljoen woningen in 10 jaar.

We vroegen een deel van die organisaties, maar ook anderen, wat er moet gebeuren tegen de woningnood. Hieronder hun antwoorden. Maar eerst even hoe groot het probleem is.

'Woningtekort groeit verder'

Er is nu een woningtekort van zo'n 300.000, zegt onderzoeksbureau ABF Research, dat dat tekort al jarenlang bijhoudt in opdracht van de overheid.

Dat is het aantal huishoudens dat noodgedwongen geen eigen woning heeft. Ze wonen bijvoorbeeld samen met een ander huishouden. Dan gaat het bijvoorbeeld om mensen boven de 25 die nog een woning delen met huisgenoten of bij hun ouders wonen. Ook mensen die antikraak wonen in bijvoorbeeld kantoorpanden worden meegeteld.

Dit woningtekort zal verder stijgen, verwacht ABF Research:

Het tekort is volgens de organisaties en deskundigen die wij spraken vooral gestegen doordat de nieuwbouw inzakte door de kredietcrisis, terwijl de bevolking doorsteeg.

Komende jaren wordt opnieuw een daling van de nieuwbouw verwacht, doordat de uitgifte van bouwvergunningen tijdelijk stillag door de stikstof en pfas-problematiek:

Wat moet er gebeuren om die oplopende woningnood tegen te gaan? Dit zijn de antwoorden van (belangen)organisaties en deskundigen:

Huurders: schrap verhuurdersheffing

De verhuurdersheffing moet geschrapt worden, vindt de Woonbond, de belangenorganisatie van huurders. Dat is een speciale belasting voor verhuurders van sociale huurwoningen.

"Sinds die in 2013 is ingevoerd bouwen corporaties veel minder huurwoningen en dat heeft de woningnood verergerd. De sociale-huursector moet weer groeien in plaats van krimpen."

"Herintroduceer een ministerie van Volkshuisvesting dat regie voert om productieaantallen te halen. Stuur landelijk op de bouw van betaalbare huur- en koopwoningen. Want de markt gaat vooral voor het dure segment."

"En benut bestaande bouw beter. Mensen in de bijstand worden gekort op hun uitkering als ze gaan woningdelen. Schrap dat."

Huiseigenaren: bouw sneller

Woningen moeten en kunnen sneller gebouw worden, vindt Vereniging Eigen Huis, de belangenbehartiger van mensen die een huis willen kopen of al bezitten.

"Tussen de eerste bouwplannen en de oplevering zit vaak wel tien jaar. Vergunningverlening moet vlotter, bezwaarprocedures korter en bouwprocessen sneller. We staan nog maar aan het begin van woningen die in onderdelen uit een fabriek komen. Daarmee kun je sneller huizen bouwen en het drukt de kosten."

"Denk ook aan eigentijdse maatregelen om iets aan woningnood te doen: nu is het bijna onmogelijk voor jonge mensen om als vrienden of als groep een huis te kopen en te delen. Maak dat makkelijker."

Swipe door enkele in het oog springende woningbouwplannen die partijen in hun verkiezingsprogramma hebben staan:

Makelaars: gemeente moet versnellen

Makelaarsvereniging NVM vindt dat gemeenten sneller locaties moeten aanwijzen voor nieuwbouw. "Er moet ook meer buitenstedelijk gebouwd worden. Gemeenten moeten de soms wat eenzijdige focus op binnenstedelijk bouwen loslaten. De snelheid van ontwikkeling en besluitvorming is achteruitgegaan nu projectontwikkelaars en ambtenaren deels vanuit huis werken. Het tempo moet omhoog."

"En een toekomstig minister van Wonen moet gemeenten en provincies aansporen om beslissingen te nemen over bouwlocaties of als die uitblijven zelf een besluit nemen."

Onderzoeksbureau: meer regie bij Rijk

Gemeenten moeten meer geld krijgen, vindt ABF Research, het onderzoeksbureau dat al jaren het woningtekortcijfer bijhoudt. "Tijdens de kredietcrisis zijn ambtenaren die zich bezighouden met bouwplannen wegbezuinigd."

"Het Rijk moet ook meer de regie nemen bij bouwplannen. Geef subsidie voor de bouw op specifieke locaties, bijvoorbeeld in de buurt van infrastructuur."

Gevraagd of er andere oplossingen zijn dan meer bouwen noemt ABF het ombouwen van kantoren tot woningen. "Als we meer blijven thuiswerken, komt er veel vastgoed beschikbaar, ook op aantrekkelijke locaties. Verder zijn er erg weinig andere mogelijkheden. Bevolkingspolitiek, zoals immigratiebeperking, kent veel nadelen. We hebben de handjes nodig en het ligt politiek uiterst gevoelig."

Bouwsector: check haalbaarheid beter

De haalbaarheid van bouwplannen van gemeenten en provincies moet inzichtelijker gemaakt worden, vindt Bouwend Nederland, de belangenclub van bouwbedrijven.

"Bij alle plannen moet daarom aangegeven worden of de grond al een woonbestemming heeft, wat de verwachte en feitelijke voortgang is, welke omgevingsrisico's er zijn. Zo krijgen we beter zicht op hoeveel woningen er echt op korte termijn gebouwd kunnen worden. "

"Ook moeten procedures voor vergunningverlening korter. Veel steden willen binnenstedelijk bouwen. We moeten weg van die discussie, maar kijken waar snel een heipaal de grond in kan."

Woningcorporaties: stop heffing

Ook woningcorporaties willen af van de verhuurdersheffing. "Die heffing grijpt direct in op onze investeringscapaciteit", zegt brancheorganisatie Aedes. "Door de belastingafdracht kunnen wij minder lenen bij banken om nieuwbouw te realiseren."

"En gemeenten stellen te weinig bouwlocaties beschikbaar om onze ambities te kunnen realiseren. Langdurige vergunningsprocedures zorgen ook voor vertraging. Ze moeten meer doen om ons in staat te stellen het enorme woningtekort in te lopen."

"Doorstroming is ook een belangrijk punt. Ouderen blijven vaak zitten in een sociale huurwoning, omdat er een tekort is aan geschikte ouderenwoningen. Dus moeten er ook woningen voor senioren worden bijgebouwd."

Econoom ABN Amro: meer appartementen voor ouderen

Ook Madeline Buijs, bouw- en vastgoedeconoom bij ABN Amro, pleit voor afschaffing of verlaging van de verhuurderheffing voor corporaties. "Als ze het vrijgekomen geld dan gebruiken voor de bouw van nieuwe woningen."

"Ook moet de rijksoverheid meer de regie nemen en sneller beslissen over waar woningen worden gebouwd. Het duurt nu lang om grond voor woningen beschikbaar te krijgen. Verder moeten er woningen bijkomen die de doorstroming bevorderen. Zoals appartementen voor ouderen, die zo hun grote woning kunnen verlaten."

"De veranderingen op de vastgoedmarkt kunnen ervoor zorgen dat er de komende jaren meer woningen gerealiseerd worden. Denk aan de transformatie van leegstaande winkels en ook kantoren door het thuiswerken."

Woningbeleggers: nog meer plannen maken

Er moeten meer woningbouwlocaties worden aangewezen, zowel binnen het stedelijk gebied als aan de rand van steden, vindt IVBN, de belangenorganisatie van investeerders in vastgoed. De overheid wil nu al dat er in iedere regio plannen zijn voor 130 procent van de benodigde woningen. Meer dan 100 procent dus, omdat er altijd plannen sneuvelen of vertragen.

Volgens IVBN moet dat verder omhoog, naar 140 procent. "Als een woningbouwtraject dan tegenvalt dan kunnen we sneller op een andere locatie verder. Voorkom ook meer regulering, stimuleer marktpartijen in plaats van ze af te remmen. Milieu- en verkeerregels hinderen ook."

"Er is ook veel behoefte aan eenpersoonswoningen met gemeenschappelijke voorzieningen, zoals een wasruimte. En voor senioren geschikte appartementen, om ze te laten doorstromen vanuit hun eengezinswoning met tuin. Ook kun je meer woningen creëren door eengezinswoningen te verbouwen tot boven- en onderwoning."

Economisch Instituut voor de Bouw: meer kleinere locaties

Er hoeven niet meteen overal grote nieuwbouwwijken te komen, vindt Taco van Hoek, directeur van het EIB. "Ga juist op heel veel kleinere locaties bouwen, met oog voor de menselijke maat. Dat kan ook heel vaak buiten binnensteden, in groen gebied. Bouw je kleinschalig dan hoeft er ook geen natuur voor te wijken. Je kan ook mooi en gevarieerd bouwen zonder gebieden 'vol te bouwen'."

"Aan de ene kant wil de overheid dat er veel gebouwd wordt, aan de andere kant zijn er allerlei eisen aan woningbouw waardoor je veel risico hebt op vertraging. Plannen moeten voldoen aan de 'ladder voor duurzame verstedelijking', en er wordt zwaar ingezet op binnenstedelijke verdichting. Dat leidt tot moeizame inpassing van woningbouw en veel onderhandelingen en bezwaarprocedures. Dit remt de woningbouw en de politiek zou dit beleid eenvoudig kunnen veranderen."

Gemeenten: meer geld

De gemeenten vinden vooral dat ze extra en ook makkelijker geld moeten krijgen van de Rijksoverheid. "Er zijn nu vele potjes geld van vele ministeries die niet op elkaar aansluiten en verschillende procedures hebben", zegt de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG).

"Als wij woningen willen, moeten er ook scholen, wegen en ov komen. We moeten dan geld aanvragen via woondeals, regiodeals, MIRT-geld, klimaatfondsen, woningbouwimpuls en volkshuisvestingfonds. Dat werkt niet, het is volkomen versnipperd."