Viroloog Koopmans blikt vanuit Wuhan terug op jaar covid: 'Nog steeds streng hier'

Morgen is het precies een jaar geleden dat de Chinese stad Wuhan op slot ging. De stad had te maken met een toen nog onbekende ziekte, die heel besmettelijk was, waar mensen ziek van werden en aan overleden. Inmiddels kennen we die ziekte, covid-19, allemaal.

Toen een jaar geleden de eerste berichten in Nederland verschenen over een enge longziekte uit Wuhan, dachten veel mensen: zo'n vaart zal dat bij ons niet lopen. Het eerste wat viroloog Marion Koopmans dacht was: "Wat een stunt. Een stad met tien miljoen mensen helemaal op slot zetten", blikt ze terug. "Maar ik dacht ook wel: als je het doet, doe het dan onmiddellijk. Het was aan het begin van Chinees Nieuwjaar, daarna zijn nog vijf miljoen mensen heel China doorgereisd."

Koopmans, lid van het Outbreak Management Team en hoogleraar virologie, is een jaar later zelf in Wuhan met een WHO-delegatie om onderzoek te doen naar de oorsprong van het virus. "Ik mag het hotel alleen nog niet verlaten", zegt ze in het radioprogramma Nieuws en Co, op NPO Radio 1. "De regels zijn hier nog steeds heel streng."

Op zoek naar de bron

De internationale groep onderzoekers moet verplicht twee weken in quarantaine, dus het echte veldwerk moet nog even wachten. Mogelijk wordt de quarantainetijd nog iets verlengd, vanwege een nieuwe uitbraak rondom hoofdstad Peking. "Maar daar lijkt het niet op, de WHO heeft wel wat gesprekken gevoerd met de autoriteiten hier, dat dat toch niet de bedoeling is."

De delegatie moet namelijk de straat op, en face-to-face met Chinese collega's gaan werken. "We zijn al een paar maanden bezig met onze internationale collega's. We gaan terugzoeken, of er bijvoorbeeld mogelijk gemiste gevallen waren. Je wilt naar de eerste gevallen toe als je de bron van het virus wilt vinden. Je moet een terugwandelroute doen, en dat is een moeilijk proces."

De moeilijkheid is volgens Koopmans niet dat China het onderzoek dwarsboomt, zoals internationaal wel eens wordt gesuggereerd. Restricties zijn er vooralsnog niet, zegt ze. "Tot nu toe kunnen we met iedereen spreken. Er zitten natuurlijk gevoelige onderwerpen in dit dossier. Je merkt dat de hele wereld meekijkt, ook politiek zijn er wat steekspellen. Dat houd je niet helemaal buiten de deur. Maar de sfeer is goed, er zijn veel nieuwe gegevens. We zitten hier niet voor niks, laat ik het zo zeggen."

De onderzoekers zetten alles wat al gepubliceerd is over het coronavirus op een rij en bestuderen de hypotheses. De belangrijkste? "Het is toch wel het meest waarschijnlijk dat het uit vleermuizen komt. Maar hoe die route uiteindelijk gegaan is, daar zijn toch nog heel veel vraagtekens over. Er zijn diersoorten gevonden met virussen die lijken op SARS-CoV-2, in schubbedieren bijvoorbeeld. Ook kijken we of nertsen misschien een rol hebben gespeeld, zoals we dat in Europa zagen. En waar die dieren dan zaten. Kortom: we proberen de eerste informatie van de eerste uitbraak terug te redeneren, en alle stukken te onderzoeken."

Een overzicht hoe het coronavirus zich als een olievlek over de wereld verspreidde:

Veel is nog onbekend, maar een ding is zeker over de oorsprong van het wereldwijde virus, zegt Koopmans: "We weten nu wel dat die markt zeker niet het beginplaatje was. De markt heeft zeker wel een rol gespeeld in het snel verspreiden van het virus, maar er zijn ook al mensen gevonden die niet op die markt waren en toch met covid besmet waren. Dus je moet verder terugkijken."

Niemand kon een jaar geleden bedenken hoe groot de impact van het virus een jaar later nog zou zijn. Ook in China. "Het is opmerkelijk dat we nu een jaar verder zijn, het Chinees Nieuwjaar zit er weer aan te komen. Daarom is China ook zenuwachtig over de uitbraak rondom Peking. Het is bijna een vergelijkbaar verhaal."