Het is echt nog te vroeg voor versoepeling, zeggen epidemiologen

• Jacco Hupkens

  Redacteur Online

De strenge lockdown die half december inging, wordt met ten minste drie weken verlengd, meldden Haagse bronnen dit weekend. Mogelijk worden de maatregelen zelfs nog wat aangescherpt. Is het voldoende om het virus eronder te krijgen?

"De verlenging is sowieso nodig", zegt veldepidemioloog en microbioloog Amrish Baidjoe. "De besmettings- en opnamecijfers in de ziekenhuizen dalen nu te langzaam om versoepeling mogelijk te maken."

Dat heeft ook de maken met de beruchte Britse variant van het coronavirus, die nu in het Verenigd Koninkrijk al leidt tot volle ziekenhuizen. "Die variant is erg verontrustend", reageert Baidjoe. "Je moet eigenlijk beleid maken vanuit de veronderstelling dat die zich hier ook wijder gaat verspreiden, met alle gevolgen van dien. Als je nu gaat versoepelen bij een langzame daling van de cijfers en die variant slaat hier toe, kunnen de cijfers ineens weer razendsnel gaan stijgen. En dan krijgen we mogelijk een situatie zoals in het VK."

Zo'n plotselinge stijging in het aantal gevallen is ook de grote vrees van arts-epidemioloog Frits Rosendaal. Hij noemt de verlenging van drie weken onvermijdelijk. "De cijfers gaan niet echt omlaag, in ieder geval niet genoeg. De ziekenhuizen zijn nog steeds vol, veel medisch personeel is ziek."

Winter is pas net begonnen

In maart vorig jaar werd de eerste lockdown ingesteld; toen daalde het aantal gevallen al binnen een paar weken. Nu is er na een maand nauwelijks effect. Hoe komt dat?

"We weten nog niet goed wat de effecten zijn van de kerstvakantie", zegt Baidjoe. "Het kan zijn dat meer mensen elkaar in die tijd opgezocht hebben en elkaar besmet hebben. Aan de andere kant kan het ook zijn dat meer mensen thuis zijn gebleven, omdat hun kinderen thuis waren en ze niet naar hun werk hoefden te gaan."

Swipe om te zien hoe de coronacijfers er nu voor staan:

Wat in ieder geval duidelijk is, is dat we minder massaal thuisblijven dan aan het begin van de coronacrisis. Rosendaal: "Als je kijkt naar de mobiliteitscijfers, dan zie je gewoon dat we nu veel meer reizen dan in maart vorig jaar."

Bovendien, zo benadrukt Rosendaal, werd het al vrij snel na de eerste lockdown warmer, de lente begon. Nu hebben we nog enkele maanden winter voor de boeg. "En de winter doet dingen waar je last van hebt, die heeft effect op coronabesmettingen. Het is vochtiger en we zitten dichter op elkaar."

Scholen eerder openen 'lastige afweging'

De Britse variant van het virus speelt ook een rol bij het mogelijke besluit om niet nog drie weken te wachten met het heropenen van de basisscholen. Het kabinet hoopt dat al op 25 januari te doen. "Het is een lastige afweging, want er zitten niet alleen medische aspecten aan", zegt Rosendaal.

"Het besluit om basisscholen vooral dicht te doen om zo ouders thuis te houden, dat wringt. En kinderen gaan natuurlijk niet voor niets naar school, thuisonderwijs is geen optimale vervanging. Toch weten we nu uit bijvoorbeeld Zwitsers onderzoek dat scholen sluiten wel degelijk een effect heeft op het aantal besmettingen. Het duurt alleen wat langer voordat het bij andere generaties terechtkomt."

"Ik zou de basisscholen niet voortijdig volledig open gooien, hoe moeilijk en onwenselijk dat nu ook is", zegt ook Baidjoe. "We weten uit Brits onderzoek dat scholieren van alle leeftijden een rol spelen in de verspreiding van het virus, bij die Britse variant meer dan bij eerdere varianten. De jongste kinderen spelen nu mogelijk een relatief kleine rol qua besmettingen, maar ze hebben in verhouding vaak asymptomatische besmettingen."

Met andere woorden: aan basisscholieren merk je vaak niet dat ze covid-19 onder de leden hebben, maar ze kunnen wel anderen besmetten.

Nog meer thuiswerken, of zelfs een avondklok

Versoepelen heeft dus geen zin, moet de lockdown dan niet nog wat strenger worden? "Alles helpt om mensen bij elkaar weg te houden", zegt Rosendaal. Hij ziet nog mogelijkheden in de beperking van het woon-werkverkeer. "Bij werkgevers zou nog wel winst te behalen zijn. Zorg dat minder mensen naar hun werk gaan, want we weten dat daar veel besmettingen plaatsvinden."

Ook volgens Baidjoe is het belangrijk om het aantal bewegingen van Nederlanders terug te dringen. Verder ziet hij heil in een avondklok - hoe ingrijpend dat ook is. "Trek nú alles uit de kast. Het is echt een make-or-break-moment. Het slechtste scenario is dat we over drie weken nog te weinig zijn opgeschoten met de huidige maatregelen, terwijl de Britse variant van het virus zich verder zou verspreiden en de cijfers weer zou doen stijgen. Terwijl zo'n lockdown enorm ingrijpend is, zowel economisch als geestelijk, juist daarom moet je er goed gebruik van maken."