Allemaal een eigen journaal: van FvD tot SP en van Akwasi tot Maurice de Hond
"Wat leuk dat u niet kijkt naar het NOS Journaal, maar naar het FvD Journaal." Zo startte lijsttrekker Thierry Baudet eind januari een eigen journaal op YouTube. SP, SGP, opiniepeiler Maurice de Hond, en online-omroep Ongehoord Nederland (ON) volgden zijn voorbeeld.
Vrijdagavond was de première van Studio SGP live op YouTube te zien. Te gast waren onder andere fractieleider Kees van der Staaij en Deborah, een vrouw die ongewenst zwanger was, maar uiteindelijk besloot geen abortus te plegen.
Vanaf vanochtend is de eerste aflevering van Het Zwarte Pietenjournaal te zien op hetzelfde socialemediaplatform. In die uitzending is er een gastrol voor PVV-leider Geert Wilders, die aan een Zwarte Piet vertelt welke cadeaus hij graag wil hebben.
'Zonder vervelende journalisten'
"Dit is 'Zendtijd voor Politieke Partijen', maar dan op YouTube", zegt mediahistoricus Huub Wijfjes (RUG). "Politieke partijen en belangenorganisaties willen steeds minder afhankelijk zijn van de traditionele media. En zo hebben ze niet meer te maken met 'vervelende journalisten' die moeilijke vragen stellen."
Hier zie je een compilatie van de journaals van FvD, SP, Maurice de Hond, ON en SGP:
Ook nieuwkomer Omroep Zwart, met boegbeeld rapper Akwasi, heeft zijn zinnen gezet op een eigen nieuwsuitzending. Veel van deze nieuwe, alternatieve journaals stellen dat ze een geluid willen laten horen dat bij de traditionele media niet of te weinig aan bod komt.
Door een kanaal als YouTube heeft iedereen toegang tot berichten en verhalen vanuit zijn of haar politieke partij of opvattingen. De journaals zijn een nieuwe vorm om vanuit die perspectieven te vertellen.
Verzuiling 2.0
Het doet Wijfjes sterk denken aan een nieuwe vorm van verzuiling. Hij doelt op de periode in de vorige eeuw waarin alle kranten, tijdschriften, tv- en radio-omroepen gelieerd waren aan de politieke opvattingen van hun zuil (zoals katholiek, protestants, liberaal of sociaaldemocratisch). "De tijd waarin media alleen gericht waren op de eigen achterban. Een combinatie van het bevestigen van het eigen gelijk en het bevechten van de andere groep."
Die situatie is nu zelfs nog extremer dan tijdens de verzuiling, zegt columnist Elma Drayer, auteur van het boek Witte Schuld over identiteitspolitiek in Nederland.
"Tijdens de verzuiling zorgden de voormannen van elke zuil ervoor dat de partijen toch met elkaar in gesprek bleven. De zuilen bedienden de achterban, maar hadden wel het doel Nederland bestuurbaar en leefbaar te houden." En dat zijn de nieuwe 'voormannen' volgens Drayer niet van plan, eerder het tegendeel.
De naam 'journaal' geeft de illusie dat er echt journalistiek wordt bedreven.
De trend van 'een eigen journaal beginnen' sluit volgens beide experts naadloos aan op die van de zogenoemde filterbubbel. Dat houdt in dat mensen op sociale media steeds meer van hetzelfde te zien krijgen, omdat algoritmes zo zijn ingesteld om de meeste views en clicks te genereren. Bezoekers kunnen daardoor in een spiraal van eenzijdige informatie terechtkomen.
Meer polarisatie
"Het is geen nieuws als ik zeg dat dit een behoorlijk linke ontwikkeling is", zegt Drayer. Zo concludeerde de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) vorige maand dat de polarisatie in de samenleving weer is toegenomen. Bijvoorbeeld op het vlak van de antiracisme-discussie en de overheidsaanpak van de coronacrisis lopen de spanningen tussen voor en tegenstanders steeds hoger op, met sociale media en internet als katalysator.
Gedegen journalistiek en beide kanten van een discussie laten zien, kan een remedie zijn voor polarisering. Maar zowel Wijfjes als Drayer zien dat vooralsnog niet terug in de reeks genoemde journaals op YouTube. "De naam 'journaal' geeft de illusie dat er echt journalistiek wordt bedreven", zegt Drayer. "Maar dat is flauwekul, ze willen alleen hun eigen boodschap kwijt."
'Roeptoeterjournalistiek'
Mediadeskundige Wijfjes geeft het de kwalificatie "roeptoeterjournalistiek". Ook wijst hij erop dat de meeste video's bepaald geen kijkcijferkanonnen zijn. Het SP Journaal trekt enkele duizenden kijkers, Studio SGP enkele honderden en het coronajournaal van Maurice de Hond tussen de honderden en enkele tienduizenden. Het FvD Journaal scoort het best met tienduizenden tot tegen de honderdduizend kijkers per aflevering.
Uiteindelijk zijn de journaals volgens Wijfjes vooral een manier om een andere doelgroep te bereiken. "In de reclamespotjes van de Zendtijd voor Politieke Partijen steken partijen nauwelijks nog moeite. YouTube zit vol nieuwe kijkers, vooral jongeren en iets oudere mensen, die afhaken bij de reguliere media."
