Scholen herdenken Samuel Paty, 'grootste emotie is misschien alweer afgevlakt'

De herfstvakantie in Frankrijk is voorbij. En dat betekent dat vandaag voor het eerst sinds de moord op docent Samuel Paty de scholen daar weer open zijn. Op de Franse scholen werd de moord herdacht.

Door het hele landen hielden leerlingen en docenten een minuut stilte:

Ook Nederlandse scholen staan vandaag stil bij de terreurdaad en bij de vrijheid van meningsuiting. Daar riepen onderwijsministers Slob en Van Engelshoven afgelopen vrijdag alle onderwijsinstellingen, van basisscholen tot universiteiten, toe op in een brief.

Op het Comenius Lyceum in Amsterdam Nieuw-West, waar bijna alle leerlingen islamitisch zijn, is een foto van Samuel Paty te zien op digitale monitoren in het schoolgebouw, vertelt rector Freek op 't Einde. "En ik heb een tekst naar de leerlingen gestuurd." Die tekst is ook op de website van de school geplaatst.

Vlag halfstok

Er valt onder meer in te lezen: "Samuel Paty wilde in zijn les het thema censuur en de vrijheid van meningsuiting bespreken. En toonde daarin de cartoon van Charlie Hebdo. Dat deed hij niet om de profeet te beledigen, maar om het gesprek in zijn les te starten over het thema vrijheid van meningsuiting. Maar of het nu gepast was om de cartoon als voorbeeld in de les te tonen of niet, het mag nooit leiden tot, intimidatie, geweld, laat staan zoiets afschuwelijks als moord."

Andere scholen doen vergelijkbare zaken, of hangen bijvoorbeeld ook de vlag halfstok, in navolging van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW). "Veel meer kun je niet doen", zegt Op 't Einde. "We hebben het ook behoorlijk druk met alle zaken rondom covid."

Daarnaast is het er in de afgelopen week in veel lessen al over gegaan, zegt docent maatschappijleer in Amersfoort Rob Molenkamp. "Wat daarbij opviel is dat een groot deel van de leerlingen niet eens op de hoogte was dat dit was gebeurd. Ze volgen het nieuws niet."

Daarom bestond de les voornamelijk uit uitleggen, aldus Molenkamp, niet uit discussie: "Leerlingen vroegen: 'Wie is Charlie Hebdo?' Ik zei: 'Nee, de vraag is: wát is Charlie Hebdo?' En ik legde uit waarom het maken van een tekening kon leiden tot een moord. Dat konden veel leerlingen niet begrijpen." De school waarop Molenkamp lesgeeft, heeft vooral leerlingen zonder migratieachtergrond.

Aula

Marcel Mooijman, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Leraren Maatschappijleer (NVLM), vreest dat het onderwerp op veel scholen toch al wat naar de achtergrond is verschoven. "In delen van het land zat er week herfstvakantie tussen, voordat de moord op scholen besproken kon worden. Misschien dat de grootste ophef en emotie alweer is afgevlakt."

Daarnaast was het redelijk kort dag na de oproep van de ministers op vrijdag om op maandag al een programma te hebben, vindt Mooijman. "Ik hoor wel op scholen dat er interne mails worden verstuurd en docenten maatschappijleer er aandacht aan besteden. Het is een sympathiek initiatief, maar wat ook meespeelt is dat het door de coronamaatregelen moeilijk is om iets te organiseren. Normaal zou een directeur bijvoorbeeld alle leerlingen bijeen roepen in de aula, maar dat kan nu niet."

Mooijman, Molenkamp en Op 't Einde vinden goed onderwijs over de vrijheid van meningsuiting heel belangrijk, zeggen ze. Tegelijkertijd wijzen ze erop dat het al een significant onderdeel is van het curriculum maatschappijleer. Rob Molenkamp: "Het analyseren van allerlei spotprenten is een vast onderdeel van de schoolexamens. In de les vorige week heb ik ook een handout uitgedeeld met spotprenten, ook die van Charlie Hebdo. Ik vind dat geen provoceren, ik laat ze puur functioneel zien."

Op het Comenius Lyceum gebeurt dat niet, zegt rector Freek op 't Einde: "De vrijheid van meningsuiting is hier geen probleem, dat onderschrijft iedere leerling, maar ze hebben wel een hekel aan die cartoons. Ze houden van hun geloof en van hun profeet. Het laten zien van de spotprenten draagt nergens aan bij. Alles is hier bespreekbaar, maar je moet rekening houden met de achtergrond van je leerlingen. In de jaren 50 zou je op een katholieke school ook geen spotprenten over de paus laten zien."