Misbruik in de achtertuin: 'Paus wil schoon schip maken'

• Andrea Vreede

"Het is iets monsterlijks. Het is erger dan wat dan ook." Zo noemde paus Franciscus seksueel misbruik van minderjarigen in een documentaire die vorige week in première ging op het filmfestival van Rome.

Het is Franciscus menens wat betreft misbruik. Hij heeft nieuwe wetgeving ingevoerd, commissies ingesteld en zelfs een synode erover gehouden met bisschoppen uit de hele wereld. In 2019 stelde hij ook voor zijn eigen Vaticaanstad nieuwe regels op voor de aanpak van seksueel misbruik van minderjarigen. Van meldingsplicht tot straffen voor het niet melden en een verlenging van de verjaringstermijn.

En nu kunnen die regels in de praktijk worden gebracht: vanmiddag begint de eerste echte hoorzitting in een proces over seksueel misbruik binnen de muren van Vaticaanstad. Hoewel er binnen het kerkelijke ministaatje begrijpelijkerwijs nauwelijks kinderen zijn, is er wel een middelbare jongensschool vlakbij het gebouw waar Franciscus zelf woont.

Dit Kleinseminarie Sint Pius X levert koorknapen en misdienaars voor de Sint-Pieter, en zelfs af en toe voor de missen die de paus in zijn eigen huiskapel opdraagt. Op dit kleinseminarie zou jarenlang misbruik hebben plaatsgevonden dat ook nog eens al die tijd zou zijn toegedekt.

De leerling en de rector

Priester Gabriele Martinelli (28) wordt ervan beschuldigd van 2007 tot 2012 eerst als leerling en later als leidinggevende een medeleerling te hebben misbruikt. De aanklacht is niet mals: masturbatie, anale penetratie en bedreiging. De voormalige rector, Enrico Radice (71), zou ervan hebben geweten en de zaak jarenlang hebben toegedekt. Hij zou Martinelli zelfs hebben geholpen om verder te studeren en priester te worden.

De zaak kwam aan het licht toen in 2017 een kamergenoot van het slachtoffer van school werd gestuurd en naar een journalist stapte. De berichtgeving over het misbruik bracht Franciscus ertoe om een proces te starten, hoewel het slachtoffer niet binnen de indertijd geldende termijn aangifte had gedaan. Maar de paus vond de zaak te belangrijk en drukte door.

Dit proces moet nu een modelvoorbeeld van snelle rechtsgang en transparantie worden. Er mogen zelfs enkele, geselecteerde, journalisten bij aanwezig zijn. Als hoofd van de Vaticaanse justitie is een vermaarde voormalige procureur generaal van de rechtbank van Rome benoemd. Een echte ijzervreter die naast financiële schandalen nu ook over misbruik moet oordelen.

Seriële misbruiker

Het lijkt er dus op dat de paus schoon schip wil maken in eigen achtertuin en aan alle bisschoppen in de wereld wil laten zien hoe je misbruik en doofpotten effectief moet aanpakken. Al moet als kanttekening vermeld worden dat beide priesters hele kleine visjes zijn in de vijver van het misbruik, en vooral van de vermoedelijke cover-ups binnen de Kerk.

Bij grote vissen gaat het anders. Al enige jaren is het wachten op een rapport over de Amerikaanse kardinaal Theodore McCarrick, een seriële misbruiker die op flitsende wijze carrière wist te maken ondanks hardnekkige geruchten over zijn omgang met priesterstudenten. Paus Franciscus heeft hem zijn kardinaalshoed en zijn priesterschap afgenomen, en hij heeft een uitgebreid rapport beloofd waar de pers nog altijd op wacht.