Viroloog Koopmans leidt groot project om ziekte-uitbraken snel op te sporen
Wetenschappelijke instituten uit twaalf Europese landen werken vanaf vandaag samen aan een systeem om uitbraken van infectieziekten eerder op te sporen. Marion Koopmans, hoofd van de afdeling virologie van het Erasmus MC, coördineert het vijfjarige project.
De Europese Commissie subsidieert het project met 15 miljoen euro. Het onderzoeksvoorstel dateert van vóór de coronapandemie, maar die virusuitbraak onderstreept het belang ervan.
"De huidige SARS-CoV-2 pandemie is een onbedoeld voorbeeld: hadden we de uitbraak van dit nieuwe virus eerder kunnen detecteren? Sneller de potentiële impact kunnen inschatten? Dat is waar we naar op zoek moeten. Onze ambitie is om uitbraken van nieuwe infectieziekten in een veel vroeger stadium op te kunnen sporen, zodat we eerder en adequater kunnen reageren zodat de impact op de samenleving beperkt kan blijven", zegt Koopmans.
Deelname van burgers
Het samenwerkingsverband genaamd Versatile Emerging infectious disease Observatory (VEO) gaat proberen een interactief en virtueel opsporingssysteem voor infectieziekten op te zetten. Daarbij worden gegevens uit laboratoriumonderzoeken gebruikt, maar ook veldstudies en big data.
Burgers kunnen meewerken, bijvoorbeeld door informatie door te geven over muggenoverlast en muggensoorten die ze hebben gezien. Zo kan onder meer de verspreiding van de tijgermug, die verschillende ziekten kan overbrengen, worden tegengegaan.
Ook sociale media spelen een belangrijke rol. Daarop verschenen al berichten over de uitbraak van het coronavirus ruim voor de officiële bevestiging ervan. Door dergelijke signalen op te pikken, kunnen uitbraken van infectieziekten eerder worden opgemerkt.
Ook voorspellen
Uitbraken van infectieziekten komen steeds vaker voor. Klimaatverandering, het reisgedrag van mensen en het verschepen van voedsel over de hele wereld spelen daarbij een belangrijke rol. Veel infectieziekten zijn zoönosen, ziekten die van dieren op mensen kunnen overgaan. Dat geldt voor ebola, lassakoorts, SARS, MERS en ook voor SARS-CoV-2, het coronavirus dat de huidige pandemie veroorzaakt.
Die pandemie is de perfecte illustratie van welke gevolgen een late ontdekking van een uitbraak kan hebben: de hele wereld is ontregeld, vele miljoenen mensen zijn al ziek geworden en er zijn meer dan een half miljoen doden te betreuren zonder dat het einde in zicht is.
De Europese onderzoekers willen niet alleen een uitbraak vroegtijdig signaleren, maar die ook kunnen voorspellen. De onderzoekers gaan daarvoor vijf denkbare scenario's bestuderen.
Stille uitbraak
Ze onderzoeken een scenario voor een uitbraak van een door muggen overgebrachte infectieziekte zoals zika of dengue en een uitbraak van een zoönose zoals Q-koorts of ebola. Verder bestuderen ze het vrijkomen van een ziekteverwekker door opwarming van de aarde waarbij de permafrost smelt.
In het vierde scenario draait het om een 'stille uitbraak' waarbij een ziekteverwekker zich geruime tijd onopgemerkt verspreidt. In het laatste scenario gaat het om een uitbraak van een nog volledig onbekende ziekteverwekker die tot een pandemie leidt.
Als het allemaal lukt zou het nieuwe detectiesysteem ook tijdens uitbraken gebruikt kunnen worden om gegevens te analyseren en de uitbraak te beperken.
