Debat over Afghanistan-missie: hoe rooskleurig werd het ons voorgesteld?
19 jaar duurt de strijd in Afghanistan: duizenden westerse militairen zijn omgekomen en een veelvoud aan Afghaanse strijders en burgers. Toch is het nog geen veilig, stabiel land. Tot vandaag zijn aanslagen aan de orde van de dag en winnen de Taliban terrein.
Vandaag debatteert de Tweede Kamer over de oorlog in Afghanistan. Aanleiding is Amerikaans onderzoek waaruit naar voren kwam dat bij betrokkenen al vanaf het begin duidelijk was dat de oorlog niet te winnen was. "Het Amerikaanse volk is voortdurend voorgelogen", was de stevige conclusie van de voorzitter van het onderzoeksinstituut.
Vorige week kwam daar Nederlands onderzoek bij met een soortgelijke uitkomst. Onderzoekers van Buitenlandse Zaken concludeerden dat betrokkenen bij de Nederlandse missie in Kunduz (2011-2013) "druk ervoeren om een positiever beeld neer te zetten dan er was". De ontwikkelingen werden te rooskleurig voorgesteld om het politieke draagvlak voor de missie niet te verliezen.
Die Kunduz-missie kwam moeizaam tot stand. Omdat gedoogpartij PVV de missie niet steunde, moest het VVD/CDA-kabinet oppositiepartijen over de streep trekken. Dat lukte, maar met strenge voorwaarden van vooral GroenLinks en de ChristenUnie. Zo mocht het alleen een 'trainingsmissie' zijn en geen 'vechtmissie'.
Dwangbuis
"Daar zijn toen zulke scherpe eisen gesteld. Die missie zei meer over de vierkante kilometer die het Binnenhof heet, dan over de situatie in Afghanistan", stelt militair historicus Rein Bijkerk. "Kunduz was een dwangbuis. En dan worden aan het eind dingen opgeteld bij de succesfactoren die er eigenlijk niet bij horen."
"Kennelijk is er vaak de neiging om de voortgang van een militaire missie positiever voor te stellen dan het is", zegt GroenLinks-Kamerlid Van Ojik. "Terwijl we er als parlement op moeten kunnen vertrouwen dat ons niet een te positief beeld wordt voorgespiegeld uit angst dat we anders onze steun intrekken."
De VVD sluit zich daarbij aan. "Wees nou open en transparant", adresseert Kamerlid Bosman het kabinet. "Het is mijn verantwoordelijkheid als Kamerlid om troepen naar missiegebied te sturen, dan wil ik wel de informatie hebben."
Voor de trainingsmissie naar het relatief rustige Kunduz was er de missie naar Uruzgan van 2006-2010. Daar werd stevig gevochten, ook door de Nederlanders. In tegenstelling tot de Kunduz-missie was daarvoor ook mandaat.
"Voor deelname in Uruzgan was er een concrete beloning: we mochten destijds aanschuiven bij de G20", stelt Bijkerk. "Dat werd heel belangrijk gevonden in politiek Den Haag."
Maar zo werd de Nederlandse deelname destijds niet 'verkocht', zegt de historicus. "Wij hebben geen traditie om er al te open voor uit te komen dat we het ook doen voor invloed en aanzien. Wij zeggen liever dat we graag goed willen doen in den vreemde, dat we vooral om ethische redenen ergens naartoe gaan. De machtspolitieke component blijft meer verholen."
Die missie sloeg nergens op, dat wist Nederland ook.
Terwijl dat verreweg de belangrijkste reden was, schetst Willem van de Put. "Het was een lange, grote cynische manier om in het gevlij te komen bij de grootmachten." Van de Put was bijna 20 jaar lang directeur van hulporganisatie HealthNet TPO, die onder meer ziekenhuizen bouwde in Afghanistan. "Die missie sloeg nergens op, dat wist Nederland ook."
Volgens Van de Put is Afghanistan er slechter uitgekomen. "Met ons geld hebben wij daar de oorlogseconomie op poten gezet. Wij hebben daar warlords beschermingsgeld betaald zodat wij onze gevulde koeken van A naar B konden vervoeren."
Dat de Afghanen slechter af zijn nu, vindt ook SP-Kamerlid Karabulut. "Als je kijkt wat we wilden bereiken, en wat het uiteindelijk heeft opgeleverd. Dan moet je concluderen dat deze oorlog is mislukt. De veiligheidssituatie is daar nu belabberd."
Het debat van vandaag wordt gehouden op initiatief van Karabulut, die naar eigen zeggen was geschrokken van The Afghanistan Papers. "Wij zijn onderdeel van die coalitie, dus wij zijn ook voorgelogen." Ze hoopt dat er een parlementair onderzoek komt. "Om te achterhalen hoe we ons zo hebben laten meeslepen."
