Coalitie parkeerde 'voltooid leven' bij commissie, rapport komt vandaag

• Inge Hoogendoorn

Hoeveel ouderen zijn gevoelsmatig klaar met hun leven en willen daarom graag euthanasie? En welke motieven hebben deze mensen? Op deze vragen krijgen we vandaag, in het laatste jaar van het kabinet-Rutte III, een antwoord.

Vanochtend presenteert de onderzoekscommissie-Van Wijngaarden het onderzoek naar mensen vanaf 55 jaar die uitzichtloos en ondraaglijk lijden zonder medische grondslag. Zij komen niet in aanmerking voor euthanasie, terwijl ze wel een doodswens hebben.

D66 is er een groot voorstander van dat mensen die "lijden aan het leven" stervenshulp kunnen krijgen. De ChristenUnie is daar juist resoluut tegen. De christelijke partij wilde niet regeren met een partij die "hulp bij zelfdoding" mogelijk wilde maken.

Compromis

Uiteindelijk is een compromis bedacht: er werd een nieuwe onderzoekscommissie ingesteld, die een rapport moest presenteren. Tot die tijd zou geen van de vier regeringspartijen voorstellen doen voor wetgeving rond 'voltooid leven'. D66-Kamerlid Pia Dijkstra heeft al aangekondigd om, als het onderzoek er straks ligt, snel met een wetsvoorstel te komen dat euthanasie voor 'gezonde' ouderen die aan het leven lijden mogelijk moet maken.

Dat betekent niet dat er direct iets gaat veranderen. Het voorstel is al bij voorbaat omstreden. Er lijkt op dit moment geen Kamermeerderheid voor te zijn. Binnen de coalitie met VVD, CDA en ChristenUnie is D66 de enige voorstander van zo'n wet. De VVD heeft er twijfels over. En het CDA vindt net als de ChristenUnie dat de samenleving zou moeten kijken of mensen met een doodswens niet geholpen kunnen worden, zodat zij weer zin in het leven krijgen.

'Opeenstapeling van klachten'

De commissie-Van Wijngaarden, onder leiding van dr. Els van Wijngaarden van de Universiteit voor Humanistiek, is niet de eerste die onderzoek deed naar 'voltooid leven'. In 2016, onder het vorige kabinet, concludeerde de commissie-Schnabel, een zogenoemde commissie van wijzen, dat de euthanasiewet niet moest worden uitgebreid.

Volgens voorzitter Schnabel waren er weinig oude mensen die om euthanasie vragen, zonder dat zij medische klachten hebben. Het merendeel zou lijden aan "een opeenstapeling aan ouderdomsklachten", wat leidde tot "ondraaglijk en uitzichtloos lijden". Daarmee voldeden ze volgens hem al aan de criteria van de Wet toetsing levensbeëindiging (WTL) en konden ze de hulp van een arts inroepen.

Verrassend genoeg nam het kabinet-Rutte II dat advies niet over. De toenmalige ministers Schippers (Volksgezondheid) en Van der Steur (Justitie) stelden voor dat ouderen met een consistente en weloverwogen doodswens - ook als ze niet ziek waren - met behulp van een stervenshulpverlener een dodelijk middel zouden mogen innemen. Maar dat voorstel is blijven liggen.

In maart 2017 waren er verkiezingen. Voltooid leven speelde in de campagne een belangrijke rol. Er volgde een lange formatie, en toen belandden D66 en de ChristenUnie dus samen aan de onderhandelingstafel en werd een bezweringsformule bedacht, als geformuleerd in onderstaand kader.