Mogelijk bewoonbare planeet ontdekt: 'Slechts tiental van bekend'

De Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA heeft een planeet ontdekt die ongeveer even groot is als de aarde en waar misschien leven mogelijk is. De planeet staat in de 'leefbare zone' rond zijn ster, een afstand waardoor het in theorie mogelijk is er vloeibaar water te vinden.

Dat is een voorwaarde voor leven:

De nieuw ontdekte planeet heeft de naam TOI 700 d gekregen en bevindt zich ongeveer 100 lichtjaar van de aarde. Dat is relatief dichtbij voor ruimtebegrippen. TOI 700 d is ongeveer 20 procent groter dan de aarde. Een jaar, de periode die een planeet erover doet om een rondje te maken rond zijn ster, duurt er 37 dagen.

Of er daadwerkelijk leven mogelijk is op TOI 700 d, is nog maar de vraag. Er is nog veel onduidelijk over de daadwerkelijke omstandigheden op de planeet. De wetenschappers denken dat de planeet synchroon draait met zijn eigen rotatie om zijn ster. Dat betekent dat er op het ene halfrond van de planeet altijd daglicht is en dat het aan de andere kant altijd donker is.

"Dit soort vondsten komt niet heel vaak voor. Er worden wel veel planeten ontdekt, de afgelopen 10 jaar meer dan 3000", zegt Lucas Ellerbroek, sterrenkundige aan de Universiteit van Amsterdam en schrijver van het boek Planetenjagers. "Maar dit soort planeten, die klein zijn en waar in theorie vloeibaar water kan zijn, dat is wel heel bijzonder. Daar is maar een tiental gevallen van bekend."

Of er inderdaad leven mogelijk is op de planeet, moet nog maar blijken. "Het is een leuke vondst. Maar we hebben nog maar heel weinig informatie, hoor. Je weet pas echt of een planeet bewoonbaar is als je weet hoe de atmosfeer in elkaar zit", zegt planeetonderzoeker Daphne Stam van de TU Delft.

Fietslampje

Dat zou kunnen gebeuren met de James Webb-ruimtetelescoop, die vanaf 2021 de Hubble-telescoop moet vervangen. "Daarmee kan gekeken worden of verschillende kleuren licht van de ster geabsorbeerd worden. Zo zou je een beter beeld kunnen krijgen", zegt Stam.

"Dat is een behoorlijke opgave", weet Ellerbroek. "Vergelijk het met kijken naar een fietsenstalling bij een treinstation en dan proberen te achterhalen of je fietslampje aan staat. Kleine planeetjes zijn het interessantst, maar ook het moeilijkst om waar te nemen."

De planeet werd ontdekt met de ruimtetelescoop TESS, de opvolger van de Keppler. Sinds 2018 zoekt de TESS naar exoplaneten waarop leven kan bestaan. Exoplaneten zijn planeten die om een andere ster draaien dan de zon.

Hoe werkt de TESS? NOS op 3 zette het voor de lancering in 2018 op een rijtje:

Een ander onderzoeksteam vond met andere telescoopgegevens in 2016 een mogelijk bewoonbare planeet bij een ster op zo'n 4 lichtjaar van de aarde. Een belangrijk verschil met die vondst is volgens Stam dat die ster, de Proxima Centauri, veel actiever is. "Die vuurt continu straling af en dat zou echt funest zijn voor leven."

De ster bij TOI 700 d doet dat niet, zegt Stam. "Deze ster is heel rustig. Dat maakt het mogelijk een betere plek dan de planeet bij Proxima Centauri."

De komende tijd wil NASA de planeet nader onderzoeken met andere instrumenten. Zo is er naast de atmosfeer nog veel onbekend over bijvoorbeeld de massa, de zwaartekracht. "Er zal in eerste instantie waarschijnlijk gekeken worden naar de zwaartekracht die de planeet op de ster uitoefent. Zo zou je een inschatting van de massa kunnen maken", zegt Ellerbroek.

"Hij is klein. Dat geeft waarschijnlijk wel aan dat hij vast is, dus geen gasreus zoals Jupiter. Maar daarmee is niet uitgesloten dat hij bijvoorbeeld van ijs is", zegt Stam. "Daar komen we voorlopig ook niet achter."

Andere planeten

De TESS is niet de enige telescoop die de planeet heeft waargenomen. Ook met de de Spitzer-telescoop is de TOI 700 d gespot, precies op het moment dat het team achter de TESS dat verwachtte.

Naast de TOI 700 d heeft de TESS rond dezelfde ster twee andere planeten ontdekt. Daar is waarschijnlijk geen vloeibaar water.