Kritiek op China om Oeigoeren neemt toe, maar nog nauwelijks harde veroordeling
In een tweet sprak Arsenal-speler Mesut Özil zich vrijdag uit tegen de behandeling van Oeigoeren die in China massaal in kampen opgesloten worden. Gevolg: de Engelse topper tussen Arsenal en Manchester City werd gisteren in China niet uitgezonden. Kritiek op het land valt nog altijd op zijn zachtst gezegd niet goed. Toch zwelt de roep om actie aan, al houden veel (niet-Westerse) landen zich grotendeels op de vlakte.
In het bericht liet de Duits-Turkse voetballer zich specifiek uit tegen moslimlanden. Volgens Özil moet er heviger gereageerd worden op de onderdrukking van de islamitische Oeigoerse minderheid. "Hun moskeeën worden gesloten. Hun sloten worden verboden. De mannen worden in kampen gedwongen", schrijft hij.
Volgens Turkije-correspondent Lucas Waagmeester komt de kritiek van Özil niet uit de lucht vallen. "Turkije herbergt bijvoorbeeld buiten China de meeste Oeigoeren. In verschillende wijken in Istanbul zijn groepen Oeigoeren te vinden, ze hebben er winkels en restaurants." De bevolkingsgroep is blij met de woorden van Özil. Bij een demonstratie in Istanbul droegen ze dit weekend foto's van hem bij zich:
De islamitische bevolkingsgroep wordt in Turkije als broedervolk gezien. Ze hebben dezelfde etnische stamboom en de Oeigoeren spreken een taal die verwant is aan het Turks.
"Daarnaast zijn Oeigoeren moslims die onderdrukt worden in een niet-islamitisch land", zegt Waagmeester. "Dat brengt mensen hier wel in vervoering."
Ook vanuit de politiek werd er oorspronkelijk veel steun uitgesproken voor de Oeigoeren. "In 2009 noemde Erdogan de situatie in Xinjiang gelijk aan genocide. Maar de kritiek die hij toen had is langzaam verstomd. De regering is heel voorzichtig geworden in zijn commentaar."
Chinese investeringen
Die trend is breder te zien in de Golfregio. Deze zomer ondertekenden 22 westerse landen, waaronder Nederland, een brief waarin ze de onderdrukking van de Oeigoeren veroordeelden. Op hetzelfde moment was er een tweede kamp met 37 landen die vrijwel het tegenovergestelde beargumenteerden. Zij stelden dat China in Xinjiang succesvol handelt in de bestrijding van terrorisme en religieus extremisme.
Landen als Algerije, Bahrein, Egypte, Saudi-Arabië en Qatar ondertekenden de brief. De drijfveer voor deze steun is volgens deskundigen voornamelijk economisch. "Nu Turkije het de laatste jaren economisch moeilijk heeft, zijn Chinese investeringen voor Turkije van levensbelang", zegt Waagmeester. "Ook Erdogan spreekt zich nu niet meer hard uit."
'Vrijwillige herscholingskampen'
In China zitten volgens experts 1 tot 1,7 miljoen Oeigoeren en andere moslimminderheden vast in detentiekampen. Peking ontkende lange tijd het bestaan van de kampen voor de islamitische etnische minderheid, maar kon hier door toenemende druk niet langer mee doorgaan.
Nu spreekt men in China van 'vrijwillige herscholingskampen', waar volgens hen terrorisme wordt bestreden. "Zo framen ze dat", zegt correspondent Sjoerd den Daas vanuit China. "Maar alles wat je nu ziet gebeuren heeft veel weg van culturele genocide."
China zal niet veranderen wat het nu al doet, maar het land maakt zich wel zorgen om zijn imago.
Er was al jarenlang veel anekdotisch bewijs, maar het afgelopen jaar bleek ook uit verschillende onderzoeken dat dat de Chinese overheid met een zorgvuldig uitgedacht plan op systematische wijze Oeigoeren onderdrukt. Uit interne overheidsdocumenten die vorige maand naar The New York Times zijn gelekt bleek hoe de bevolkingsgroep daadwerkelijk behandeld wordt.
Het nieuws zorgde ervoor dat TikTok-gebruiker Feroza Aziz (17) zich uitliet over de situatie van moslims in China. De video op het wereldwijd populaire sociale netwerk werd vervolgens verwijderd. Het platform, met een Chinees bedrijf als eigenaar, bood later excuses aan. Het zou om een "menselijke fout gaan door een moderator".
Nepnieuws
De grote vraag is nu wat het toenemende protest, of een tweet als die van Özil, teweeg brengt . "China zal niet veranderen wat het nu al doet, maar het land maakt zich wel zorgen om zijn imago", zegt Den Daas. "Ze hebben geprobeerd de boel op slot te houden, maar zien nu ook wat er naar buiten komt en zeggen dat wat vanuit Xinjiang naar buiten komt fake news is."
Die tactiek hanteert het land nu ook tegenover de uitspraken van Özil. In een reactie zegt het land vandaag dat de voetballer "misleid wordt voor nepnieuws". "Zijn oordeel is gebaseerd op onwaarheden", zegt een woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken.
