Schamen voor psychische problemen: 'Doen alsof alles goed gaat, is dodelijk vermoeiend'

• Anna Mees

  redacteur Online

Er moet meer gepraat worden over mentale gezondheid en psychische problemen, vinden ervaringsdeskundigen, mensen die hen ondersteunen en zorg- en jongerenorganisaties.

Met een cirkel op hun hand en de hashtag #ikbenopen laten socialemediagebruikers zien waar ze mee kampen, of proberen ze anderen met psychische problemen te steunen. Mensen met autisme, depressies, PTSS, burn-out en andere ziektes en verschijnselen vertellen er op World Mental Health Day (WMHD) over via meerdere platformen. Hiermee volgen de initiatiefnemers vanuit jongerenvereniging YMCA het Engelse #iamwhole, een campagne die al een paar jaar loopt.

Een van de 'psychisch kwetsbare' twitteraars van vandaag is Gawy Doets (31), die lijdt aan depressies en een angststoornis. "Ik ben vanaf mijn 16de in therapie en heb daar jarenlang niet over durven praten omdat ik me schaamde", zegt ze. "Na zo'n acht jaar dacht ik: 'nou is het klaar'." Doets is chronisch depressief. Haar depressieve episodes komen en gaan een paar keer per jaar. "Ik kan er nu goed mee omgaan, inmiddels weet ik hoe ik eruit moet komen: door open te zijn en hulp te vragen. Praten kan herstel echt bevorderen."

Het helpt dat Doets mensen om zich heen heeft die haar goed kennen en begrijpen. "Mijn vrouw ziet precies wanneer het niet goed met me gaat. Als ik dan een dag niets in het huishouden heb gedaan, zegt ze 'dat kan je nu ook niet' en pakt zij het op. En ik heb een surrogaatmoeder die er altijd voor me is. Als zij drie dagen niets gehoord heeft, staat ze voor de deur."

Er komt wel weer een spannende tijd aan voor de herstellende Doets, die net een opleiding tot ervaringsdeskundige in de geestelijke gezondheidszorg heeft afgerond. "Ik heb er heel veel moeite mee als de dagen weer korter worden. Maar ik kan ook net zo goed in de zomer een depressie krijgen, als ik te veel hooi op m'n vork heb genomen."

Ook voor initiatiefnemer van #ikbenopen Joeri Sterringa (42), die posttraumatische stress (PTSS) heeft, helpt het om te praten, en niet alleen met zijn behandelaars. Dan hoeft hij niet te doen 'alsof alles mooi is'. "Dat is namelijk dodelijk vermoeiend. De hele dag maar de schijn ophouden dat alles goed met je gaat en lachen naar iedereen, wat ik in het begin deed."

Knock-out geslagen

De Amsterdamse politieman liep PTSS op toen hij in 2009 een meisje probeerde te reanimeren wiens keel door de ex van haar moeder was doorgesneden. Zijn pogingen mochten niet baten, en ook die van ambulancebroeders niet. Na de gruwelijke moord kreeg Sterringa hevige nachtmerries. Wat er later bij kwam, is dat hij knock-out werd geslagen door een verdachte. Bovenop zijn PTSS kwam een depressie.

Sterringa kiest heel bewust de mensen uit met wie hij over zijn ervaringen en problemen praat. "Mensen die ik vertrouw en bij wie ik me goed voel en die niet sensatiebelust zijn." Hij merkte dat collega's en anderen die zijn verhaal hoorden, ook open werden over wat zij hadden meegemaakt en waar ze al langer last van hadden. "De schaamte is nog steeds erg groot."

Volgens Sterringa helpt het ook om te vragen naar "hoe het echt met mensen gaat". Omdat er niet naar gevraagd wordt, beginnen mensen niet over de moeilijke dingen waar ze mee rondlopen, zegt hij. "Terwijl ze misschien wel signalen afgeven, zoals heel veel of heel weinig eten, geïrriteerd zijn, constant te laat komen terwijl ze daarvoor op tijd kwamen, bijvoorbeeld. Hele kleine veranderingen in het dagelijks leven kunnen erop duiden dat er iets aan de hand is in een koppie."

Maar vandaag is het signaal overduidelijk: de cirkel die de mensen met psychische problemen op hun handen tekenen. Vanwaar dit symbool? "Iedereen kan een cirkel tekenen en als je twintig mensen vraagt dat te doen, dan krijg je twintig verschillende cirkels. En bij niemand is-ie perfect."