Protesten in Iran tegen hoofddoek houden aan, 'straffen worden extremer'

• Meike Wijnhoven

  Redacteur Online

Sinds enkele jaren is er in Iran een protestbeweging tegen de verplichte hoofddoek. De groep vrouwen die tegen de strenge kledingvoorschriften strijdt, wil zelf kunnen kiezen wat ze dragen. Het Iraanse regime pakt deze vrouwen steeds harder aan met extreme straffen, zegt Peyman Jafari, historicus aan de Universiteit van Amsterdam. Sommigen worden veroordeeld tot meer dan 20 jaar gevangenisstraf.

"De straffen zijn recent extremer geworden. De staat reageert repressief op deze groep vrouwen", zegt Jafari. "Recentelijk kregen drie vrouwen hoge straffen." Deze vrouwen deelden op Internationale Vrouwendag (8 maart) bloemen uit aan vrouwen in de metro van Teheran, zonder een hoofddoek te dragen. Twee van hen zijn veroordeeld tot 16 jaar gevangenisstraf. De derde vrouw wacht 23 jaar cel.

Zo zag het protest van de vrouwen eruit:

Het protest tegen de in Iran verplichte hoofddoek is niet nieuw. Wat wel nieuw is, is de toenemende rol van sociale media. Er worden steeds vaker filmpjes en foto's gedeeld van vrouwen die geen hoofddoek dragen. "Iraniërs zijn heel actief op Instagram", zegt Jafari. "De protestbeweging kan nu een veel grotere groep bereiken."

Masih Alinejad is een van de bekendste online activisten. Inmiddels heeft ze 2,6 miljoen Instagram-volgers. Zij vormt volgens de Iraanse regering zo'n grote bedreiging dat er zelfs een wet wordt ingevoerd die contact met haar strafbaar stelt. Ze woont inmiddels in de Verenigde Staten en is niet meer welkom in Iran.

De revolutionaire rechtbank in Teheran beweert dat Alinejad samenwerkt met de Amerikaanse regering. Omdat samenwerken met een vijandige staat strafbaar is volgens de Iraanse wet, heeft de revolutionaire rechtbank van Iran twee weken geleden aangekondigd dat er één tot tien jaar cel staat op het delen van beeldmateriaal met haar.

De activiste strijdt sinds 2014 tegen de verplichte kledingvoorschriften voor vrouwen in Iran met haar Facebookpagina My Stealthy Freedom. Ze begon de pagina met een foto van zichzelf zonder hoofddoek. Dit inspireerde andere Iraanse vrouwen om soortgelijke foto's te delen. Inmiddels is de pagina uitgegroeid tot een platform met meer dan één miljoen likes. Vooral de laatste maanden zit de groei er flink in.

Drie jaar na de oprichting van haar Facebookpagina, in 2017, begon Alinejad de actie White Wednesday op sociale media. Op woensdagen plaatsen tientallen Iraanse vrouwen foto's en filmpjes waarop ze een witte hoofddoek dragen, als tegenreactie op de zwarte hijab die de overheid voorschrijft. Sommige vrouwen gaan zelfs zonder hoofddoek over straat.

Zo zag White Wednesday er in 2017 uit:

Ondanks de hoge straf die de vrouwen boven het hoofd hangt, houdt het vrouwen niet tegen om foto's en filmpjes te blijven delen, volgens Alinejad. Op Twitter schrijft ze dat ze berichten blijft ontvangen.

Volgens historicus Jafari is angst een verklaring voor de repressieve reactie van de staat. "De staat is bang dat de grenzen verlegd worden. Voor de islamitische staat is de hoofddoek deel van hun identiteit. De ultra-conservatieven zijn bang dat hen dit wordt afgenomen."

Overigens reageren niet alle autoriteiten even strikt. Zo maakte de Iraanse president in 2018 een onderzoek openbaar dat aantoonde dat de helft van de Iraniërs tegen de verplichte hoofddoek is.

Amnesty International stelt dat de aanpak steeds extremer of heftiger wordt. "Vrouwen worden vastgezet en mogen geen contact hebben met de buitenwereld. Ze worden gedwongen om bekentenissen af te leggen en worden hierbij mishandeld en gemarteld. Deze schuldbekentenissen worden steeds vaker gefilmd en online gezet door de staat, met als doel om andere mensen af te schrikken", zegt Emile Affolter, woordvoerder van Amnesty.

De processen van de protesterende vrouwen verlopen niet eerlijk, zegt Affolter. "De Iraanse mensenrechtenadvocaat Nasrin Sotoudeh verdedigde vrouwen die protesteerden tegen de verplichting om een hoofddoek te dragen, maar wordt hier nu streng voor gestraft." Afgelopen maart is ze veroordeeld tot 38 jaar cel en 148 zweepslagen.

Beweging zou hard kunnen groeien

Hoewel de protestbeweging groeit op sociale media, blijft het aantal vrouwen dat in het openbaar protesteert relatief klein. "Het gaat om enkele tientallen vrouwen", zegt Jafari. Dit komt volgens hem door de vele andere zorgen van de Iraanse bevolking, zoals werkloosheid en armoede. "De solidariteit richting deze groep vanuit de bevolking wordt wel groter. Als het sociaaleconomisch beter zou gaan, zou deze beweging hard kunnen groeien."