Rechtszaak om miljarden tegen farmaceut in VS om 'opiatencrisis'

In de Verenigde Staten is een uitzonderlijke rechtszaak van start gegaan tegen farmaceutisch bedrijf Johnson & Johnson. De openbaar aanklager in de staat Oklahoma eist miljarden van het bedrijf vanwege het bijdragen aan de 'opiatencrisis' in het land. Johnson & Johnson fabriceert onder meer zware pijnstillers die erg verslavend zijn.

De afgelopen jaren stierven in de VS tienduizenden mensen aan een overdosis drugs. "Alleen al in 2018 waren het er 72.000, twee derde daarvan was gerelateerd aan opiaten", zegt correspondent Marieke de Vries in Nieuws en Co op NPO Radio 1. "Ter vergelijking: tijdens de crackcrisis van de jaren 80, stierven er op het hoogtepunt jaarlijks 10.000 mensen."

Hersenspoelmarketing

De procureur-generaal in Oklahoma sprak al van de "ernstigste door de mens veroorzaakte gezondheidscrisis ooit in de VS". Volgens hem heeft Johnson & Johnson daarin een leidende rol gespeeld. "Hoe het zover kon komen?", vroeg hij zich hardop af. "Hebzucht."

Het bedrijf wordt "cynische, misleidende, miljoenen kostende hersenspoelmarketing" verweten. De Vries: "Volgens de staat hebben ze in hun marketing opzettelijk de verslavende gevolgen van deze pijnstillers gebagatelliseerd en de nadruk gelegd op de positieve werking van de opiaten."

Ook president Trump is kritisch op de rol van farmaceuten in de gezondheidscrisis. "We houden Big Pharma ervoor verantwoordelijk", zei hij. Trump sprak vorig jaar al van een "noodtoestand voor de volksgezondheid".

17 miljard

Een de medicijnen waarover het gaat is het nieuwe medicijn fentanyl, een soort morfine maar dan vele malen sterker. "Het is zelfs dertig tot vijftig keer sterker dan heroïne", zegt De Vries. "Dat soort middelen is alleen bedoeld voor de behandeling van patiënten met extreme, chronische pijnen. Ze zijn erg verslavend: hoe vaker je ze gebruikt, hoe meer je nodig hebt voor hetzelfde effect."

Dat heeft de afgelopen jaren enorme gevolgen gehad. "Denk aan geld voor de zorg, politie en afkickklinieken. Oklahoma eist nu dat Johnson & Johnson opdraait voor die kosten: 17 miljard dollar."

Uitzonderlijke rechtszaak

Het is voor het eerst dat een grote farmaceut door een staat voor de rechter wordt gesleept en dat een miljardenbedrag wordt geëist. "Meestal wordt er geschikt in dit soort zaken", legt De Vries uit. "Afgelopen zondag nog schikte de grote farmaceut Teva voor een miljoenenbedrag. Nu gaat het over miljarden."

Ook uitzonderlijk is dat de rechter voor het eerst een uitspraak zal doen over wie er verantwoordelijk is voor de opiatencrisis in het land. "De vraag is nu of farmaceutische bedrijven verantwoordelijk zijn, of dat er ook een verantwoordelijkheid ligt bij de artsen, die de recepten hebben voorgeschreven."

Dat is ook het voornaamste verweer van de farmaceuten. "Zij zeggen: 'We hebben misschien een wat misleidende marketing gehad, maar we zijn niet degenen die de medicijnen hebben voorgeschreven of hebben genomen.' Bovendien wijzen ze op de FDA (Amerikaanse voedsel- en medicijnwaakhond, red.), die hun medicijnen heeft goedgekeurd."

De uitspraak van de rechter zal vermoedelijk belangrijke gevolgen hebben voor de uitkomst van de ongeveer 1500 soortgelijke rechtszaken tegen farmabedrijven in de VS.