Rohingya-dorpen weggevaagd: 'Myanmar vernietigt bewijs van misdaden'

• Tomas Riemens

  redacteur Online

Terwijl honderdduizenden Rohingya in vluchtelingenkampen in Bangladesh verblijven, zijn de dorpen waar ze vandaan komen weggevaagd. Mensenrechtenorganisaties zeggen op basis van satelliet- en videobeelden dat Myanmar huizen van Rohingya heeft platgebrand en met bulldozers heeft vernietigd.

De autoriteiten zeggen dat er plaats wordt gemaakt voor nieuwe dorpen, zodat de vluchtelingen op termijn kunnen terugkeren. Maar volgens de organisaties Human Rights Watch (HRW) en The Arakan Project is het de bedoeling bewijsmateriaal te vernietigen. "Zo kunnen onafhankelijke waarnemers geen forensisch onderzoek meer doen in Rakhine, de regio waar veel Rohingya woonden", zegt een woordvoerder van HRW.

Correspondent Michel Maas zag met eigen ogen dat er niets was overgebleven van de dorpen. "Alles was volledig met de grond gelijk gemaakt. Ook dorpen die niet eerst in brand waren gestoken. Op die plekken zag je na een paar maanden helemaal niets meer."

Niet alleen dorpen en huizen zijn van de aardbodem geveegd. Ook massagraven met lichamen van Rohingya zijn vernietigd. Maas: "Er zijn videobeelden verspreid van een graf voordat het gebulldozerd werd. Het was een ondiep graf waar de stukken plastic en lichaamsdelen nog uitstaken." Het Amerikaanse persbureau AP, dat goede bronnen heeft in Myanmar, zegt dat in Rakhine zeker vijf massagraven liggen.

De afgelopen jaren zijn Rohingya massaal uit Myanmar gevlucht uit angst voor vervolging. Volgens de Verenigde Naties is er sprake van een etnische zuivering van de islamitische minderheid, maar Myanmar ontkent alles. Inmiddels zitten honderdduizenden vluchtelingen in ballingschap in Bangladesh.

Deze mensen zijn doodsbang dat ze worden teruggestuurd naar het gebied waar andere Rohingya zijn verkracht en vermoord, vertelt Karline Kleijer, hoofd noodhulp van Artsen zonder Grenzen. Zij was eind vorig jaar in de vluchtelingenkampen in de grensregio tussen Myanmar en Bangladesh. "In het gebied waar ze vandaan komen, is nog niets veranderd. De daders, Myanmarese militairen en lokale milities, zijn er nog steeds aanwezig."

Enorme impact

Het was eigenlijk de bedoeling dat de terugkeer van vluchtelingen vorig maand zou beginnen, maar die is uitgesteld. De Rohingya willen pas terug naar Myanmar als ze zeker weten dat het er veilig is. Maar ook in Bangladesh is weinig toekomst voor de vluchtelingen .

De vluchtelingenkwestie is er een politiek gevoelig onderwerp, zegt Kleijer. "Je moet je voorstellen dat er in de omgeving van de stad Cox's Bazar, een gebied ongeveer zo groot als de provincie Gelderland, ineens bijna een miljoen mensen zijn bijgekomen. Boeren die daar wonen, leefden er in een weidse omgeving. Nu zijn ze ineens omringd door honderdduizenden vluchtelingen. Dat heeft een enorme impact."

Ondertussen heeft Myanmar in de regio Rakhine grote stukken land in beslag genomen, weggegeven of verkocht. Uit onderzoek van persbureau AFP blijkt dat China miljarden heeft geïnvesteerd in havens, gas en olie in het gebied. Zo werd in april vorig jaar een pijplijn in gebruik genomen die olie van Rakhine naar de Chinese provincie Yunnan vervoerd. De kosten: bijna 2,5 miljard dollar.

Deze economische mogelijkheden zouden ook de reden zijn dat China sancties van de Verenigde Naties tegenhoudt via de Veiligheidsraad. Het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken zei vorig jaar nog dat de internationale gemeenschap Myanmar zou moeten steunen.

Sancties tegen legertop

Volgens mensenrechtenorganisaties als Human Rights Watch moeten andere landen de druk op Myanmar juist zo veel mogelijk opvoeren. "Er is een karrenvracht aan bewijs voor de misstanden in Rhakine. Er moet maximale druk komen, vooral op het leger. Dat roepen wij al maanden."

Maar ondanks alle internationale kritiek houdt Myanmar zijn poot stijf. De Europese Unie overweegt daarom sancties tegen hoge militairen in het land. EU-ministers willen een reisverbod en bevriezing van tegoeden in de legertop. Canada en de VS hebben al zulke sancties ingesteld.

Die maatregelen zou weleens effect kunnen hebben, denkt Maas. Tot 2013 golden zo'n twintig jaar strafmaatregelen tegen de legerleiding in Myanmar. "Door al die sancties konden de hoge militairen hun geld niet uitgeven in het buitenland. Als ze in Hong Kong wilden shoppen, werden ze opgepakt. Er wordt gezegd dat daarom destijds democratische hervormingen zijn ingezet." Misschien kunnen de sancties nu ook veranderingen teweegbrengen.