Chaotisch Libië kan Europa nauwelijks helpen met migrantenstroom

Hij heeft geen goed woord over voor de actie van de Libische kustwacht op de Middellandse Zee. Ruben Lampart is de kapitein van het hulpschip van Sea Watch dat gisteren bijna werd aangevaren door de Libiërs. "Die mensen hebben zichzelf en ons ernstig in gevaar gebracht. We hebben geluk dat we nog leven."

De kustwacht greep in om een boot met migranten te onderscheppen. Volgens een woordvoerder werden de Libiërs in hun werk gehinderd door Sea Watch. "Ze wilden de migranten meenemen naar Italië, omdat Libië niet veilig zou zijn."

De assertieve houding is onderdeel van een nieuwe aanpak van de Libische kustwacht, zegt correspondent Rop Zoutberg. "Ze zijn steeds actiever. De Libiërs halen steeds meer mensen van zee en brengen die terug naar Libië."

Volgens Zoutberg is de Middellandse Zee veranderd in een soort mijnenveld. "Er varen heel veel verschillende partijen, zoals kustwachten van verschillende landen, hulporganisaties en het Europese grensagentschap Frontex. Die hebben vaak tegengestelde belangen."

De Libische missie wordt door de Europese Unie ondersteund met geld, materieel en trainingen. Op een EU-top begin februari spraken de lidstaten af nauw te gaan samenwerken met de Libiërs om mensensmokkel over de Middellandse Zee een halt toe te roepen.

Geen strategie

Het voorbeeld daarbij was de EU-Turkijedeal waardoor de migrantenstroom vanuit Turkije naar Griekenland nagenoeg opdroogde. Probleem voor de EU is alleen dat het in Libië een grote chaos is, waardoor migranten nog steeds naar Italië kunnen reizen. Er zijn drie regeringen die vechten om de macht, waarvan de EU er één erkent.

De Duitse minister van Defensie Von der Leyen uitte twee weken geleden dan ook haar bezorgdheid dat de Europese schepen en ander materieel in verkeerde handen kunnen vallen. "We moeten heel voorzichtig zijn wie we opleiden in Libië en wie precies loyaal is aan de kustwacht", zei ze.

Om het nog problematischer te maken: de Libiërs blijken geen strategie te hebben om de migrantenstroom in te dammen. Dat zeiden EU-functionarissen eind vorige maand tegen persbureau Reuters.

"We zijn ons er terdege van bewust dat de training van de Libische kustwacht nog beter moet", gaf Von der Leyen toe. Tot nu toe zijn er een kleine honderd kustwachtmedewerkers opgeleid. Dat moeten er 500 worden.

Meer migranten

Ondertussen komen er volgens VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR meer mensen aan in Italië dan vorig jaar: ruim 37.000 in de eerste vier maanden van dit jaar, tegen bijna 28.000 in 2016. Meer dan 1150 mensen verdronken of zijn vermist.

De circa 500 mensen aan boord van het schip dat gisteren werd onderschept, kwamen voor het grootste deel uit Marokko en Bangladesh. "Die laatsten zijn een compleet nieuwe groep migranten die in Libië is ontstaan", zegt correspondent Zoutberg. "De Bengalezen staan inmiddels op de derde plaats van migranten die de oversteek wagen."

De groep die op dit schip zat, is door de kustwacht naar een marinebasis in Tripoli gebracht. Volgens Sea Watch was de hele operatie illegaal, omdat de migranten vanuit internationale wateren naar een veilige haven gebracht hadden moeten worden. Libië kan die veiligheid niet leveren, vinden de hulpverleners.

Tineke Strik, universitair docent Migratierecht aan de Radboud Universiteit, noemt Libië "gruwelijk onveilig voor migranten, van welke afkomst dan ook". Volgens haar worden mensen er opgesloten in detentiecentra, gemarteld, verkracht en verhandeld.

Ander migratiebeleid

Ze snapt dat de EU investeert in opvang in de regio, maar vindt het onverantwoordelijk om de Libische kustwacht financieel te ondersteunen. Ze zegt dat in het land nog veel moet gebeuren voordat migranten er veilig kunnen verblijven.

Net als hulporganisatie Sea Watch wil Strik dat de EU zijn migratiebeleid in de Middellandse Zee aanpast. Ze zegt dat migranten vaker vanuit VN-kampen naar veilige landen moeten worden gevlogen. "Dat hervestigen doet de EU nu nog veel te weinig."