Atoomdeal slotstuk van 22 maanden onderhandelingen

Iran zat 22 maanden om tafel met Duitsland en de vijf permanente leden van de VN-Veiligheidsraad: de VS, Rusland, China, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Vanochtend sloten ze een deal over het nucleaire programma van Iran. In ruil daarvoor worden de economische sancties tegen het land opgeheven. Maar waarom was het nu zo'n moeizaam proces?

Het begon in 2002 met de onthulling van een Iraanse verzetsgroep dat Iran veel meer nucleaire installaties heeft dan officieel bekend is. Dat is opmerkelijk, want het internationaal atoomagentschap IAEA controleerde de atoominstallaties in Iran al vanaf 1970. Na onderzoek concludeerde het atoomagentschap dat de beschuldiging klopt. Iran blijkt decennialang belangrijke informatie over zijn nucleaire programma te hebben verzwegen.

De internationale gemeenschap kreeg het vermoeden dat Iran niet alleen bezig was met het opwekken van nucleaire energie, maar ook met de ontwikkeling van een kernwapen.

Sancties

Het IAEA eiste openheid van Iran, maar Iran wilde die niet geven. In 2006 besloten de Verenigde Naties en Europa tot het instellen van economische sancties. Daarmee wilde het Iran niet alleen dwingen tot openheid, maar ook voorkomen dat Iran een kernwapen maakt.

Door de sancties werd de handel in onder anderen goederen en zware wapens verboden, er mocht geen nucleaire informatie met Iran worden gedeeld en overboekingen naar het land werden verboden. Daarnaast werd de handel van ruwe olie en gas van Iran naar Europa stilgelegd.

Alle kaarten op tafel

Als gevolg van de sancties verslechterde de Iraanse economie, maar het land bleef weigeren om openheid te geven. Tot twee jaar geleden. Hassan Rohani won de presidentsverkiezingen en hij zette meteen in op verbetering van de relatie met het Westen in de hoop dat dat goed zou zijn voor de economie. Om dat te bereiken moeten de sancties van tafel.

Het startsein voor de onderhandelingen werd gegeven in november 2013 toen de Amerikaanse president Obama telefoneerde met Rohani. Het was het eerste contact tussen de leiders van Iran en de VS sinds 1979. Maar wat niemand wist, is dat aan dit gesprek maandenlange geheime onderhandelingen waren voorafgegaan. Veel van deze gesprekken vonden plaats in de golfstaat Oman.

De officiële onderhandelingen tussen de vier andere permanente leden van de Veiligheidsraad en Duitsland, over het nucleaire programma, begonnen daarna. De zogenaamde P5+1 eisten dat Iran aantoonde dat het geen kernwapen wil maken. Iran weigerde dat en wilde ook geen mensen toelaten op zijn militaire terreinen om dat te controleren, uit vrees voor spionage. Maar nu er een akkoord ligt, komen de inspecteurs alsnog. Ze moeten volledige toegang krijgen tot de kerncentrales.

Tegenstanders

De onderhandelaars zijn tevreden, maar het akkoord lokt ook negatieve reacties uit. Israël denkt dat het land - ondanks de gemaakte afspraken - door zal gaan met het maken van een kernwapen. De Israëlische premier Netanyahu noemt het akkoord een "grote vergissing van historische proporties".

Ook Saudi-Arabië is tegen de deal. Het land is teleurgesteld dat de Verenigde Staten een akkoord hebben gesloten met de vijand Iran. Het is bang dat de macht van Iran in het Midden-Oosten toeneemt door een opheffing van de sancties.

Positief of negatief, velen spreken van een historisch akkoord. Maar alles staat of valt met het naleven en controleren van de afspraken.