Tientallen vragen kwamen er binnen bij de livestream waarin presentator Emil de hele Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten voorlas. De experts hebben deze in de comments beantwoord, zo snel als ze konden typen. Heb je de vragen gemist? Geen nood: dit zijn de belangrijkste.
Onze livestream gemist of geen zin om 3,5 uur te kijken? Kijk de hoogtepunten hieronder terug:
Gaat de Inlichtingenwet in tegen privacywetten of mensenrechten?
Deze vraag kwam binnen in verschillende vormen. Het grootste punt is de sleepnetbevoegdheid, ofwel: ongericht tappen van kabelverbindingen. Zelfs mensenrechtenorganisatie Amnesty maakt zich zorgen over de wet. Wat zeggen de experts? MIVD-baas Onno Eichelsheim laat weten dat bij het opstellen van de wet "rekening is gehouden met het Europese Verdrag voor de rechten van de mens." Hij zegt: "De wet is een goede balans tussen privacy en veiligheid. Het geeft mogelijkheden, en er zijn waarborgen."
Ton Siedsma van Bits of Freedom denkt daar toch anders over. "Wij vinden dat deze wet een te grote inbreuk maakt op onze burgerrechten en de grondwet. En dat komt doordat er te grootschalig informatie van te veel burgers kan worden verzameld, zonder dat de waarborgen goed genoeg zijn."
Hoe lang mogen de inlichtingendiensten gegevens bewaren?
De inlichtingendiensten verzamelen allerlei verschillende soorten gegevens. "En er zijn allerlei verschillende bewaartermijnen", legt jurist Sven Brinkhoff uit. "Die van de sleepnetbevoegdheid is bijvoorbeeld drie jaar." Dat is de langste bewaartermijn. "Maar dat kan ook telkens met drie jaar worden verlengd. De bewaartermijnen kunnen langer zijn dan ze op het eerste oog lijken. Tegelijkertijd is ook een belangrijk uitgangspunt van deze wet dat zodra gegevens niet meer nodig zijn, ze worden verwijderd."
Gegevens die aan buitenlandse diensten worden gegeven, zijn niet gebonden aan die drie jaar, legt Siedsma uit. "Die hebben hun eigen wetten en bewaartermijnen." Maar dat betekent niet dat de diensten na drie jaar gegevens naar het buitenland kunnen sturen, om het later terug te krijgen: "Die zogenaamde u-bochtconstructie, dat mag niet. En dat gebeurt ook niet, volgens de toezichthouder."
Die tekening die jullie tijdens de uitzending maakten, kan ik die nog ergens terugzien?
Goeie vraag! De digitale versie van de tekening kun je hieronder bekijken.
Hebben de inlichtingendiensten ook inzage in ons elektronisch patiëntendossier?
Deze vraag werd meerdere keren gesteld op YouTube en Facebook: is ons elektronisch patiëntendossier veilig van de inlichtingendiensten, en wordt vertrouwelijke medische informatie beschermd door de wet? Brinkhoff zegt: "In art. 19 is bepaald dat verwerking van gegevens over gezondheid niet plaatsvindt, tenzij dit onvermijdelijk is. Mogelijk is er dus nog een kleine opening." Eichelsheim antwoord: "Nee, de inlichtingendiensten hebben geen inzicht in het EPD. In dit soort dossiers zijn de diensten niet geïnteresseerd."
Ton Siedsma van Bits of Freedom voegt toe: "Vertrouwelijke medische informatie wordt beschermd. De AIVD mag niet naar dat soort informatie kijken, tenzij het nodig is." Maar, zo zegt Eichelsheim: "In de periode dat ik hoofd van de MIVD ben, is het nog nooit voorgekomen dat dit nodig was. Ik kan dus geen voorbeeld geven van wanneer dit wel nodig is."
Wie let er op dat de AIVD en de MIVD geen misbruik maken van hun bevoegdheden?
De AIVD en de MIVD kunnen niet zomaar doen wat ze willen. Alles wat ze doen, staat onder toezicht van de TIB, de nieuwe commissie die vooraf moet toetsen of de diensten hun bevoegdheden mogen uitvoeren, én de CTIVD, de commissie die achteraf kijkt of de diensten hun bevoegdheden wel rechtmatig hebben ingezet. "De CTIVD zal kijken naar de informatie die wordt verzameld en moet worden vernietigd", legt Siedsma uit.
"En zonder toestemming van de TIB geen inzet van het sleepnet", voegt Brinkhoff toe. Die commissies worden benoemd door de minister. "Maar wel nadat er advies is gegeven door de Raad van State, de Hoge Raad en de Nationale Ombudsman en op voordracht van de Tweede Kamer", voegt Siedsma toe.
Met wie delen de inlichtingendiensten hun verzamelde gegevens en bevindingen?
Er zijn verschillende vragen binnengekomen over het delen van gegevens. Vragen over het delen van gegevens met buitenlandse diensten. Maar ook of de AIVD gegevens over misdrijven gaat delen met de politie. Brinkhoff: "De AIVD verstrekt relevante informatie aan bijvoorbeeld de politie en het Openbaar Ministerie. Dit is een bevoegdheid, geen verplichting." Dat wil zeggen dat de politie dus zelf niet de door de AIVD verzamelde gegevens kan inzien op zoek naar potentiële criminelen. Siedsma voegt toe: "Natuurlijk kan de AIVD kleine misdaden doorgeven aan de politie, maar in principe zal dat niet (snel) gebeuren."
Delen met buitenlandse inlichtingendiensten doen de inlichtingendiensten wel. Brinkhoff: "De wet maakt het mogelijk om informatie te delen." Ook gegevens die zij zelf nog niet bekeken hebben. "Een belangrijk aspect van het werk van inlichtingendiensten is ook de internationale samenwerking." Eichelsheim voegt daaraan toe: "Maar dat wordt alleen in uitzonderlijke gevallen gedaan en alleen met betrouwbare partners en onder forse voorwaarden en waarborgen. Dat doen we dus niet zomaar."
En over de onbekeken gegevens zegt hij: "Dit doen we alleen in het uiterste geval en als er bijvoorbeeld spoed bij nodig is. Indien we bijvoorbeeld een laptop of harde schijf vinden bij een aanslag. Dan zou het gek zijn als we die zelf alleen proberen te analyseren, terwijl er een acute dreiging kan zijn voor coalitiepartners of andere landen. In zo'n geval moeten we de mogelijkheid hebben om zo snel mogelijk te kunnen delen. Ook ongeëvalueerde data."
En tot slot: wat heeft stemmen voor zin?
Het referendum is raadgevend. Dat betekent dat het niet bindend is, dus dat het kabinet met de uitslag mag doen wat ze willen. Jullie wilden weten waarom je dan tóch naar de stembus moet gaan morgen. "Het raadgevend referendum heeft zin, omdat er na de stemming over de uitslag in de Tweede Kamer moet worden gesproken. Dus de uitslag maakt uit."
Brinkhoff voegt toe: "Als we niet niet akkoord gaan met de wet, moet de regering in ieder geval in heroverweging nemen de wet aan te passen."