#Metoo maakt veel los. Over de hele wereld delen miljoenen slachtoffers van seksueel misbruik openhartig hun verhaal. Dat sneeuwbaleffect kan ervoor zorgen dat mensen die in eerste instantie niet naar de politie durfden te stappen, jaren later alsnog aangifte doen. Maar wanneer is zo'n zaak eigenlijk verjaard?
Het ligt eraan wat er is gebeurd en hoe lang geleden dat was, zegt strafrechtadvocaat Ivonne Leenhouwers. "Maar als je vindt dat je slachtoffer bent van een strafbaar feit en dat iemand je grens heeft overschreden, dan kun je altijd naar de politie stappen. Ook al is het lang geleden"
Toch is het de vraag of uiteindelijk een veroordeling zal volgen. Dit soort zaken zijn ingewikkeld volgens Leenhouwers. Ze is gespecialiseerd in zedenzaken. "Hoe langer je wacht, hoe moeilijker bewijs te verzamelen is." Om bewijs van geweld of seks te vinden moeten de eventuele sporen namelijk vers zijn. "Ondanks moderne technieken, zoals dna-onderzoek, blijft het lastig om na jaren sporen te vinden."
Bewijs is dus lastig, maar hoe zit het met verjaring?
De wet is daarin duidelijk: pleeg je een misdrijf waarvoor je twaalf jaar of meer de cel in kan gaan, dan kan dit nooit verjaren. "Dan moet je bijvoorbeeld denken aan zware feiten, zoals moord en verkrachting", vertelt Leenhouwers. Op verkrachting staat een maximale straf van twaalf jaar.
Dat was niet altijd zo. Voor 1 april 2013 konden alleen delicten waar levenslang op staat niet verjaren. Door een verruiming van de wet is dat bijgesteld naar twaalf jaar. Leenhouwers: "De maatschappij wilde dat een verkrachter twintig jaar na dato nog kan worden gestraft."
Hoe zit dat met aanranding?
Aanranding, het onder dwang ondergaan van seksuele handelingen, is een apart verhaal. Het is voor de wet geen verkrachting, omdat er geen sprake is van penetratie. Er staat minder dan twaalf jaar celstraf voor en valt daarom niet onder de nieuwe verjaringsregels. Na twintig jaar kan de dader dus niet meer worden vervolgd. Een aanranding van vóór 1997 kan dus niet meer tot een veroordeling leiden.
De grens van twaalf jaar celstraf geldt in de nieuwe wet overigens niet in alle gevallen. Voor ontucht met kinderen is een uitzondering gemaakt. In die gevallen kan een zaak, ook als er een lagere straf op staat dan 12 jaar, nooit verjaren.
Als een slachtoffer gedwongen gepijpt wordt, is het voor de wet geen verkrachting, maar een ontuchtige handeling.
Zit er nog verschil in het type misbruik?
"Ja, daar zit zeker verschil in", vertelt Leenhouwers. "Er zit juridisch een groot verschil tussen verkrachting en aanranding." Wanneer er sprake is van penetratie onder dwang is er volgens de wet sprake van verkrachting en daar staat twaalf jaar op. "Het ligt er dan wel aan wie wie penetreert."
Orale seks wordt bijvoorbeeld als penetratie gezien. Als het slachtoffer onder dwang gepenetreerd wordt, is het verkrachting. Als het slachtoffer iemand onder dwang moet penetreren geldt dat niet. "Als een slachtoffer gedwongen gepijpt wordt, is het voor de wet geen verkrachting, maar een ontuchtige handeling. Daar staat geen twaalf jaar op."
Overigens gaat de verjaringstermijn pas lopen vanaf je achttiende. "Dat komt omdat jonge mensen extra tijd nodig hebben om met hun verhaal naar buiten te komen. Sommigen beseffen ook pas later wat er met ze gebeurd is."
En hoe zit het met misbruik van voor 2013?
Veel slachtoffers van seksueel misbruik die vanwege #metoo aangifte doen, hebben jaren gewacht. Het misbruik vond dus al plaats voor 2013, het jaar van de verruimde wet. Toch geldt de nieuwe wet ook in veel gevallen van misbruik van vóór dat jaar. Hoe kan dat?
Daarvoor pakken we de zaak van Jelle Brandt Corstius erbij. Hij stelt in 2002 verkracht te zijn. Vijftien jaar geleden dus. In de oude wet stond de verjaringstermijn niet vast. "In algemene zin gold: hoe zwaarder het feit, hoe langer de verjaringstermijn", zegt Leenhouwers. Voor de nieuwe wet was die termijn meestal twintig jaar.
Nu, vijftien jaar later, is de zaak van Brandt Corstius dus nog niet verjaard. Als een verkrachtingszaak voor 2013 niet verjaard is, valt die onder de nieuwe wet. Brandt Corstius kan daarom nu en zelfs over tientallen jaren nog naar de rechter stappen.
