"Paus Franciscus choqueert de wereld en spreekt zich uit voor Trump." Klopt niets van, toch werd het bericht bijna 100.000 keer gedeeld op Facebook. Enkele nieuwssites namen het bericht over van WTOE 5 NEWS, een site waar alleen maar nepberichten en gefabriceerd nieuws op staan.
Dit soort sites verdienen veel geld aan nepberichten op social media. Eerder deze maand werd bijvoorbeeld duidelijk dat tieners in Macedonië op die manier duizenden euro’s ophaalden. Als het aan Facebook en Google ligt, krijgen zulke vervalsers geen cent meer. Maar verdwijnt nepnieuws daarmee uit je tijdlijn?
Soms bovenaan je zoekresultaten
"Als het ze lukt om de geldkraan dicht te draaien, zal de hoeveelheid nepnieuws zeker minder worden", zegt 'broodjeaapspecialist' Peter Burger van de Universiteit Leiden. Maar er komt volgens hem niet direct een einde aan. "Er is een groep die bewust nepnieuws produceert om er financieel beter van te worden, maar je hebt meer nepnieuwsproducenten."
De aangekondigde maatregelen maken het vooral onaantrekkelijker om nepnieuws te maken: je krijgt geen advertentie-inkomsten meer. Maar iedereen kán nog steeds valse berichten verspreiden via Facebook, en in de zoekresultaten van Google is nog altijd nepnieuws te vinden. Soms staat het zelfs bovenaan de pagina.
Hoe Google en Facebook gaan beslissen wat nepnieuws is, is nog niet duidelijk. "Maar het zou een goed idee zijn als ze samen gaan werken met factcheckers", hoopt Burger.
Nepnieuwsproducenten weten namelijk waar ze mee bezig zijn. Zo doet een onderwerp als gezondheid het erg goed op Facebook en in de zoekmachines, zegt Burger. "Denk aan verhalen over vaccinaties, of nieuwe ziektes die levensgevaarlijk zouden zijn."
Mensen weten vaak niet eens of het waar is, maar delen het toch. "Ze willen hun naasten waarschuwen en delen het. Als het toch niet blijkt te kloppen, dan kan het toch geen kwaad, denken ze dan vaak."
Politieke onderwerpen en complotten doen het ook erg goed. Volgens Burger hebben de Amerikaanse verkiezingen zeker geholpen bij de beslissing van Google en Facebook. "Er werd zoveel nepnieuws verspreid. Facebook-oprichter Mark Zuckerberg zei elke keer dat Facebook geen nieuws maakt, dus dat hij het niet hoeft te checken."
Geen nieuwsmedium
Zuckerberg zegt dat Facebook geen nieuwsmedium is, maar een sociaal netwerk dat alleen maar berichten doorgeeft. "Dat is geen overtuigend argument. Ze promoten nieuws. Als het populair wordt, dan zorgt het algoritme van Facebook ervoor dat het nog meer gepromoot wordt."
Zoals bijvoorbeeld bij dit bericht, dat ook erg veel gedeeld werd:
Hackathon
Ondertussen hebben vier studenten van de Princeton University in 36 uur het nepnieuwsprobleem naar eigen zeggen opgelost. Zij bouwden een plugin (FiB: Stop living a lie) voor Chrome, die berichten voorziet van een label: een bericht is veilig en geverifieerd, of niet.
Dat doet het algoritme door te checken waar de post vandaan komt, waar de foto vandaan komt, of de site betrouwbaar is en of er malware of phishing plaatsvindt op de sites.
De studenten wonnen een prijs tijdens de hackathon, die overigens is gesponsord door Facebook en Google.