Mag Oekraïne met VS-wapens Russisch grondgebied raken? 'Conflict Oost-West dreigt'

De Verenigde Staten overwegen Oekraïne toestemming te geven voor aanvallen op Russisch grondgebied met door de VS geleverde wapens. De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken zegt dat dit nodig is omdat Rusland op het slagveld al maanden aan de winnende hand is.

In Praag, waar een bijeenkomst is van NAVO-ministers van Buitenlandse Zaken, bepleiten meerdere landen dat Oekraïne toestemming moet krijgen voor aanvallen op Russisch grondgebied, uitgevoerd met westerse wapens. Eerder deze week was dat ook al het pleidooi van de Franse president Emmanuel Macron en NAVO-chef Jens Stoltenberg. Onder meer Duitsland, Noorwegen en Nederland vinden ook dat Oekraïne dat recht heeft.

Tot nu heeft de VS altijd gezegd dat Oekraïne geen doelen op Russisch grondgebied mag aanvallen met Amerikaanse wapens, uit angst voor escalatie. Maar de druk van andere landen neemt toe, zegt hoogleraar internationale betrekkingen Rob de Wijk. "Amerika lijkt nu overstag te gaan."

'Een echt conflict'

Demissionair minister Kajsa Ollongren van Defensie staat achter dat eventuele besluit. "Ik zeg net als de secretaris-generaal van de NAVO dat Oekraïne zich mag verdedigen, binnen de regels van het oorlogsrecht. Daar hoort bij dat je ook aanvallen kunt plegen aan de andere kant van de grens."

Het zou een enorme stap zijn, zegt De Wijk. En een enorme escalatie, zo vreest hij, die kan leiden tot een oorlog van Rusland tegen het collectieve Westen. "Dit duidt meer op paniek dan op een weldoordachte strategie. We zitten nu in een situatie waarin bijna alle remmen los lijken te gaan. Dan is de volgende stap om zelf mee te gaan vechten."

Poetin heeft meermaals aangegeven dat hij bereid is om nucleaire wapens in te zetten. De Wijk vat dat dreigement niet lichtvaardig op. "Je kunt niet eeuwig doorgaan met alleen dreigen met kernwapens."

De Wijk mist een strategische discussie over actie en reactie en over de gevolgen van het besluit dat Oekraïne met westerse wapens ook in Rusland mag toeslaan. "Er wordt gezegd: Poetin rammelt met kernwapens, maar dat zal allemaal wel meevallen." Dit is geen spel meer, zegt De Wijk. "Dit is echt zeer serieus. Waarbij feitelijk Oost en West op de drempel staan van een echt conflict."

Dat beaamt Ruslandkenner Hubert Smeets. Volgens hem gaat het nu over de toekomst van Europa en de toekomst van de NAVO. "Het Westen heeft de afgelopen 2,5 jaar eigenlijk geen duidelijk strategisch doel geformuleerd en heeft gedacht 'komt tijd komt raad'. De tijd van pappen en nathouden is voorbij. Het Westen moet met een plan komen. Er staat heel veel op het spel."

Derde Wereldoorlog

Michael Birnbaum, diplomatie-verslaggever van de Washington Post, zegt dat er in de VS nog geen officiële beslissing is genomen. "Die beslissing ligt in het Witte Huis, bij president Joe Biden. En die wil niet in een Derde Wereldoorlog terechtkomen."

De discussie over meer armslag voor Oekraïne is er niet voor niets. Rusland wint steeds meer terrein in het land en Oekraïne kampt op het slagveld nog altijd met een groot munitietekort. Er zijn vooral veel meer 155mm-granaten nodig.

Sinds het begin van de oorlog in Oekraïne leverden NAVO-landen miljoenen van dit soort granaten aan Oekraïne, maar de toestroom stokt. Waar Oekraïne een jaar geleden nog ruim 220.000 granaten per maand kon afschieten, is dat nu nog een derde.

Afhankelijk van China

NAVO-landen willen de productie van munitie opvoeren, maar dat gaat niet van de een op de andere dag, aldus Ron Nulkes, voorzitter van een commissie die de materieeldirecteuren van de NAVO adviseert. "Productiefaciliteiten moeten worden gebouwd of uitgebreid, daarvoor zijn vergunningen nodig."

Als Europa de productie van de granaten inderdaad wil opvoeren, dient zich nog een probleem aan: veel grondstoffen voor de productie komen uit China. Bijvoorbeeld nitrocellulose, dat nodig is voor de 155mm-granaten. China produceert 70 procent van die stof. De EU wil af van die afhankelijkheidsrelatie.

"Ik denk dat elk NAVO-land een verantwoordelijkheid heeft om de productiecapaciteit op te schalen", zegt Nulkes. "Daarmee worden Europa en de NAVO sterker."

Westerse dominantie

Hoe Oekraïne het ervan af zal brengen de komende tijd, is volgens Ruslandkenner Smeets niet te zeggen. Vooral ook omdat Rusland niet alleen een geopolitiek doel heeft in Oekraïne - voorkomen dat het land ooit lid kan worden van de NAVO en de Europese Unie - maar ook een missie wil voltooien.

"Een ideologisch doel, zoals Poetin zegt: de wereld redden van Amerikaanse en westerse dominantie", zegt Smeets. "Die ideologische component maakt dat er een irrationele basis ten grondslag ligt aan de strijd in Oekraïne."