1027 tegen 1: zo ging Israëls mega-gevangenenruil in 2011
Nu Hamas ruim tweehonderd gijzelaars vasthoudt in Gaza, gaan in Israël de gedachten vaak terug naar Gilad Shalit: een gegijzelde Israëlische soldaat die na jaren lobbyen, onderhandelen en PR-campagnes werd geruild voor het duizelingwekkende aantal van 1027 gevangenen.
Nieuwsuur blikt terug op de opzienbarende vrijlating uit 2011, wat voor de recente vrijlating van twee Amerikanen tevens de laatste keer was dat Hamas een gijzelaar liet gaan.
Tunnel naar Gaza
Het was zondagochtend 25 juni 2006 toen Gilad Shalit, destijds 19 jaar oud, samen met andere soldaten nietsvermoedend in een tank zat vlak bij de Gazastrook. Een groep gewapende Hamas-strijders stak de grens over via een 300 meter lange tunnel. Ze doodden twee collega's van Gilad. Hijzelf werd meegenomen de tunnel in.
Israël stuurde direct troepen Gaza in om Gilad te bevrijden, maar tevergeefs. Hij bleef 1934 dagen gevangen; vijf jaar en vier maanden.
In al die jaren mocht Gilad van Hamas heel af en toe een teken van leven geven aan zijn familie. Drie keer schreef hij een brief, één keer was er een audiotape en één keer een video.
Na zijn vrijlating zei hij dat hij niet wist hoe hij de tijd moest doden. Hij speelde spelletjes met een bal van kleding en maakte tekeningen van zijn woonplaats. "Zo zou ik niets vergeten." Ook zei hij dat hij voldoende eten kreeg en "nauwelijks" werd mishandeld.
Zo veel mogelijk media-aandacht
Eerdere gijzelkwesties leerden dat er twee tactieken zijn om tot vrijlating te komen: stille diplomatie achter de schermen of juist zo veel mogelijk media-aandacht vergaren. De ouders van Gilad kozen voor dat laatste.
Ze kregen hulp van Shimshon Liebman, een man die in hetzelfde dorp woonde. Hij zette een grote PR-campagne op. Hoewel hij Gilads familie niet kende aarzelde hij geen moment. "Als een soldaat wordt gekidnapt laat je hem niet alleen. We waren bereid ons leven te geven om hem te redden."
De PR-campagne liep als een trein: tienduizenden Israëliërs deden mee aan een meerdaagse protestmars. De ouders van de gegijzelde soldaat sliepen maandenlang in een tent voor het huis van de toenmalige premier Ehud Olmert.
"Het hele land was ermee bezig", herinnert de Nederlandse journaliste Joanne Nihom. Ze woont al bijna twee decennia in Israël en berichtte veel over de kwestie-Gilad. "Hij was een nationale held. Ook ik heb staan juichen en huilen toen hij thuiskwam."
Gilads ouders Aviva en Noam mochten op bezoek bij president Shimon Peres:
Op 18 oktober was het dan eindelijk zover: Hamas liet Gilad vrij. Israël was bereid een grote prijs te betalen: namelijk de vrijlating van 1027 gevangenen, de meesten van Palestijnse afkomst. Familie en vrienden waren dolblij, maar andere Israëliërs verbaasden zich over het laten gaan van zó veel Hamasstrijders, zegt Midden-Oostenexpert Omar Dweik van de Tilburg University. "Daar zaten gewelddadige mensen tussen die aanslagen hebben gepleegd en die mensen hebben vermoord."
Yahya Sinwar
Onder de vrijgelaten gevangenen zat ook Yahya Sinwar, de huidige leider van Hamas in Gaza. Dat uitgerekend hij anno 2023 aan het hoofd staat van de organisatie die ruim tweehonderd mensen gijzelde uit Israël, is wrang. "De teneur in Israël is nu: als we opnieuw gevangenen gaan ruilen hebben we over vijftien jaar hetzelfde probleem."
Dweik denkt dat Israël nu eerst zal proberen de gijzelaars militair te bevrijden, alvorens ze een deal zoals die met Gilad overwegen. "Het enige dat ik kan voorstellen is dat Hamas zou willen ruilen met iemand als Marwan Barghouti, een zeer populaire Palestijnse politicus die de rechterhand was van Arafat."
Barghouti zit een levenslange straf uit in Israël. "Als Hamas hem vrij krijgt krijgen ze veel aanzien bij de Palestijnse bevolking. Maar ik denk dat dat ook precies de reden is dat Israël zo'n ruil niet ziet zitten."
Als het nodig is, moeten we zelfs met de duivel praten.
Ook Shimshon Liebman vreest voor het lot van de vele huidige gijzelaars. "Ik ben hoopvol, maar realistisch." Net als na de ontvoering van Gilad probeert Liebman zich ook nu weer in te zetten voor de families van de gijzelaars, door erover te praten in televisie- en radioprogramma's.
"Ik kan er niet van slapen. Maar we moeten het blijven proberen. Ook met de hulp van landen als Amerika en Nederland, maar ook Qatar, Egypte en Turkije die contacten hebben met Hamas. Want als het nodig is, moeten we zelfs met de duivel praten."
Gilad Shalit ging kort na zijn vrijlating op bezoek bij de Franse president Nicolas Sarkozy:
Liebman heeft af en toe nog contact met Gilad Shalit, die inmiddels 37 jaar is. Na zijn vrijlating ging hij werken als sportjournalist, hij doet vooral verslag van basketbal. In 2021 trouwde hij met zijn vrouw.
