Oud-landbouwminister: kabinet dreef boeren in de hoek, 'maar er zijn grenzen'

Terwijl landbouworganisatie LTO wel in gesprek wil met bemiddelaar Johan Remkes, lijkt de kloof tussen regering en de radicale boeren juist dieper te worden. De boerenacties nemen steeds extremere vormen aan.

Kan de regering het vertrouwen van de actievoerders terugwinnen? Oud-minister van Landbouw Cees Veerman, zelf akkerbouwer, begrijpt het doel van de regering, maar hekelt de aanpak. "Ik vind dat je dat als minister moet kunnen zeggen: dat hebben we gewoon fout gedaan."

Onbegrip bij boeren

Veerman keurt de gevaarlijke boerenacties van de afgelopen dagen af. "Dit is te veel van het slechte. Dit soort acties dienen de goede zaak niet." Maar hij heeft ook begrip voor hun frustratie. "We moeten nu kijken of we de doelen kunnen halen op een andere manier. Het is belangrijk dat men weet wat er in de hoofden en harten van de boeren leeft. Maar wat we nu doen, ruzie voeren met elkaar, daar schieten we niks mee op."

Ook Jacquelien van Stekelenburg, hoogleraar Sociale verandering en conflict, denkt dat onbegrip een grote rol speelt in de woede van de boeren. "Boeren hebben het idee dat er niet naar ze geluisterd wordt, dat ze niet mee worden genomen in de besluitvorming. Dat is de reden waarom ze naar de huizen van politici gaan: 'Als je niet met ons praat, dan komen wij wel naar jou toe'." Als je tot een oplossing wilt komen, moet je de boeren perspectief bieden, zegt ze. "Neem ze mee in de plannen en beleidsvorming."

Veerman beaamt dat. "Ga bij de boeren op bezoek, dat helpt. Boeren willen maar één ding weten: welke kant gaat het op, en waar kan ik op rekenen? Nu weten ze dat niet. De overheid komt iedere keer met ander beleid."

Zo werd bijvoorbeeld het aanstellen van bemiddelaar Johan Remkes door veel boeren niet gewaardeerd. Hij was eerder voorzitter van het Adviescollege Stikstofproblematiek en adviseerde in 2020 om de stikstofuitstoot in 2030 niet met 26 procent te verlagen, zoals het kabinet eerst wilde, maar met 50 procent. Dat is nu ook de doelstelling geworden.

"De extreme flanken van de boeren ziet de bemiddelaar als onheil", zegt Van Stekelenburg. "Zo'n bemiddelaar wordt gezien als een signaal, de boeren denken: er wordt wéér niet naar ons geluisterd."

Stikstofkaart moet van tafel

De LTO uitte al eerder kritiek dat Remkes niets voor hen kan betekenen zonder bevoegdheden en dat het voeren van een gesprek dan ook geen zin heeft. Toch besloot de organisatie donderdag, na een telefoontje van premier Mark Rutte, met Remkes in gesprek te gaan.

En wat wordt daar dan besproken? "De boeren hebben begrijpelijke eisen gesteld", zegt Veerman. "De stikstofkaart moet van tafel en er moet een oplossing komen voor de PAS-melders." PAS-melders zijn boeren die eerst geen vergunning nodig hadden om bijvoorbeeld uit te breiden, maar inmiddels niet genoeg stikstofruimte hebben.

De stikstofkaart werd begin juni door het kabinet gepubliceerd. Het is een richtlijn voor provincies om te bepalen hoeveel stikstof er per regio gereduceerd moet worden. De kaart zorgde direct voor onrust. Boeren, provincies en stikstofexperts noemden de kaart "verstorend en inhoudelijk verwarrend". Veerman: "De regering had moeten zeggen: dit was een miskleun."

Regering op vakantie

Maar momenteel reageren de verantwoordelijke ministers alleen op Twitter. Het is reces, en de meeste bewindslieden zijn op vakantie. Het past in de trend die hoogleraar van Stekelenburg is opgevallen. "Al die signalen die we nu krijgen van de omgekeerde vlag, ministers op vakantie, de regering op teveel afstand: het is een patroon van een overheid die te ver weg staat van de protesterende gedupeerden."

"Maar", voegt Veerman toe, "ik begrijp wel dat de regering geen stappen terug wil zetten. Voor nu is het belangrijk dat we aan de gang gaan. Uiteindelijk komt men wel weer bij elkaar, maar we moeten het wel samen doen, stapje voor stapje. Het vertrouwen moet worden teruggewonnen."