E-mail RIVM: 'UK-strategie'
In onderstaande interne e-mail van het RIVM van 14 maart 2020 staat: "De beste strategie is inderdaad zo hoog mogelijk als capaciteit toelaat, niet zo laag mogelijk. Dat gaan we expliciet maken."
Het "voordeel" van deze "UK-strategie" zou zijn, zo staat in de mail, hoogstwaarschijnlijk opgesteld door een RIVM-modelleur, dat op deze manier "herd immunity" (kudde-immuniteit) zou worden opgebouwd:
"Voordeel is dat als je de teugels los moet laten en al te veel mensen de infectie hebben doorgemaakt, je niet meer gelijk naar de rode curve schiet vanwege opgebouwde herd immunity."
In de mail staat ook dat er contact is geweest met "mensen betrokken bij UK-strategie". In het Verenigd Koninkrijk "wordt ook deze strategie aangehouden", zo schrijft de RIVM-medewerker. De namen van deze Britse betrokkenen heeft het ministerie zwartgelakt.
Nieuwsuur vroeg het RIVM om een reactie op bovenstaande e-mail. Wat wordt hier precies bedoeld met "beste strategie" en "zo hoog mogelijk als capaciteit toelaat", om op die manier "herd immunity" op te bouwen?
Het instituut laat 3 december 2021 weten dat de mail "geen advies of evaluatie" betreft van de "voordelen en nadelen van een bestrijdingsstrategie", maar slechts een "gedachtewisseling" is "over de allereerste modelresultaten". De term "beste" refereert volgens het RIVM aan "de beste strategie om mee te nemen in de berekeningen, waarbij het aantal IC-opnames zo groot is als de capaciteit toelaat".
E-mail RIVM: 'R iets beneden 1 en hoger dan de 0 te houden'
In een mail van het RIVM van 8 maart 2020 stelt een medewerker voor om in een notitie op te nemen dat "een doel is transmissie te remmen en niet te stoppen, dus het reproductiegetal iets beneden 1, en hoger dan de 0 te houden". Het reproductiegetal is de factor R die laat zien hoe snel corona zich verspreidt.
E-mail ministerie OC&W: 'je modelleert op je maximale ic-capaciteit'
In een interne e-mail van 16 maart 2020, gericht aan toenmalig ministers van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OC&W) Arie Slob en Ingrid van Engelshoven, staat een verslag van de ICCB (Interdepartementale Commissie Crisisbeheersing). Daarin staat over het door Nederland gekozen scenario van 'maximaal controleren': "je modelleert op je maximale IC-capaciteit [...] Laveren van IC-grens/beschikbare bedden én isoleren van kwetsbare groepen. Economie is dan op waakvlam en je bouwt wel immuniteit op." Dit zou nog verschillende maanden gaan duren: "tot circa september".
De voormalig rechterhand van de Britse premier Boris Johnsson, Dominic Cummings, zei onlangs in de parlementaire enquête dat de Britse regering er in maart ook van uitging dat groepsimmuniteit in september 2020 bereikt zou zijn.
Opnieuw wordt naar Groot-Brittannië verwezen, die op dezelfde lijn zou zitten als Nederland. Ook wordt op "Scandinavische landen" gewezen, vermoedelijk gaat het hier in ieder geval om Zweden, en wellicht ook over Denemarken dat aanvankelijk de strategie van groepsimmuniteit aanhield (maar deze vervolgens weer expliciet verliet. Volgens premier Mark Rutte en minister Hugo de Jonge heeft Nederland van begin af aan altijd dezelfde strategie gevolgd).
Bovenstaande e-mail is verstrekt na een WOB-verzoek bij het ministerie van OC&W.
Notitie OC&W: 'afgeleid' beleidsdoel
In een vrijgegeven document van het ministerie van OC&W van 18 maart 2020 staat in een terugkoppeling over het IAO (Interdepartementaal Afstemmingsoverleg) dat het ministerie van Volksgezondheid het beleidsdoel benadrukt "in volgorde van belang": "1. zorgcapaciteit niet overbelasten, 2. kwetsbare groepen beschermen, 3. afgeleid: dan ontstaat er langzaam een groepsimmuniteit". Als vierde en laatste beleidsdoel wordt de ontwikkeling van een vaccin genoemd.
Notulen VWS: 'op geleide van opnames het virus controleren'
In notulen van een "dagelijkse wrap up" van het ministerie van Volksgezondheid, van 6 april 2020, gaat het over een "gecontroleerde" exitstrategie. Er staat: "Het kader is besproken dat de zorgcapaciteit niet overvraagd wordt. Op geleide van opnames het virus controleren."
Reactie RIVM op andere WOB-stukken
Het RIVM wil alleen reageren op de mail die Nieuwsuur als eerste voorlegde, die van 14 maart 2020. Die reactie was een "uitzondering", zo benadrukt een woordvoerder van het instituut. Op andere stukken die zullen vrijkomen via de WOB zal het RIVM niet meer reageren.
Het RIVM laat weten op de hoogte te zijn dat de komende tijd meer informatie wordt vrijgegeven, en zegt dat een "prima zaak" te vinden. Het instituut begrijpt ook dat de "behoefte bestaat of zal ontstaan" aan een reactie van het RIVM op die stukken: "de documenten zijn tenslotte zonder duidelijke context of inhoudelijke samenhang openbaar gemaakt".
Maar, schrijft het instituut: "Het in behandeling nemen van vragen voor nadere toelichting trekt een te grote wissel op de tijd van onze inhoudelijke experts." Wel wil het RIVM reageren als een journalist dat van de openbaar gemaakte bronnen gebruik maakt "eigenstandig een analyse of verhaal maakt" - dan kan het instituut "op het geheel reageren".
Justitiestukken: 'Doel: snelst mogelijke opbouw kudde-immuniteit'
In WOB-stukken vrijgegeven door het ministerie van Justitie, van de overleggen van de Ministeriele Commissie Crisisbeheersing (MCCb), staat in een stuk van 16 maart 2020 als een van de geformuleerde doelen: "snelst mogelijke opbouw van 'kudde-immuniteit'". Daarbij houdt men wel rekening met de "limiterende factor" van de IC-zorg (die mocht niet overbelast raken) en de wens om kwetsbaren te beschermen, zoals ouderen.
Binnen die brandbreedte werd het als positief beschouwd als gezonde mensen besmet zouden raken met corona. Die zouden daarna namelijk immuun zijn, zo was althans de hoop. In die periode geloofde het RIVM dat die immuniteit mogelijk zelfs levenslang kon duren, net als met de mazelen. Andere landen twijfelden daaraan, en ook de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zei destijds al dat de duur van immuniteit na een corona-infectie met onzekerheden was omgeven. De WHO vond het risicovol om een strategie te kiezen waarbij je het virus liet rondgaan onder gezonde mensen. Het was immers nog onduidelijk wat daarvan de risico's zouden zijn en het afschermen van kwetsbaren was volgens de organisatie in de praktijk vrijwel onmogelijk bij een exponentieel toenemend virus.
Teleconferentie: 'Strategie te benoemen als maximaal controleren'
Op 16 maart 2020 wordt in een teleconferentie afgesproken om de Nederlandse strategie te benoemen als "maximaal controleren".
IAO-stukken: 'Overheidsstrategie van kudde-immuniteit'
In de 'duiding' van het Interdepartementaal Afstemmingsoverleg (IAO) op 17 maart gaat het over "kantelpunten", en over "de overheidsstrategie van kudde-immuniteit" waarvan de "eerste effecten" pas over twee weken zullen blijken. Ook lezen we onder het kopje 'vitale processen en cruciale beroepen' dat "het gekozen overheidsbeleid waarin groepsimmuniteit wordt nagestreefd" vanwege ziekteverzuim "druk" zal zetten op de capaciteit.
Update IAO: 'Druk op geloofwaardigheid van het kabinet'
Op 17 maart uiten verschillende experts kritiek op de aanpak van groepsimmuniteit. Ook verschijnen er verscheidene kritische berichten in de pers, en laat de Wereldgezondheidsorganisatie WHO zich ook kritisch uit over een aanpak om het virus te laten rondgaan en zo groepsimmuniteit te bereiken. De Nederlandse overheid neemt hier kennis van, zo blijkt uit stukken van het Interdepartementaal afstemmingsoverleg (IAO).
Op 18 maart stelt het IAO vast dat de WHO het opbouwen van groepsimmuniteit als beleidsdoel in twijfel trekt. Dit zal een rol gaan spelen in het Kamerdebat van vandaag [...] en vergroot mogelijk de druk op de geloofwaardigheid van het kabinet (temeer omdat het
kabinet aangeeft zich te laten leiden door experts)", zo staat in een 'update' van "overige essentiële ontwikkelingen".
Verslag IAO: 'Geen doel op zich'
Het ministerie van Volksgezondheid stelt in een IAO-overleg op 18 maart 2020, waar de kritiek op groepsimmuniteit wordt besproken, dat het doel "nooit geweest" is om groepsimmuniteit te creëren: het doel was om de zorgcapaciteit te behouden, en kwetsbaren te beschermen. "In het verlengde daarvan wordt groepsimmuniteit opgebouwd." Het ministerie van Algemene Zaken zegt dat premier Rutte zal benadrukken dat groepsimmuniteit "geen doel op zich", maar dat "maximaal controleren" het doel is.
NCTV-stuk: 'Druk op de geloofwaardigheid van het RIVM'
Op 19 maart 2020 lezen we in een departementaal vertrouwelijk stuk van de NCTV, afkomstig uit de IAO-stukken, over "kantelpunten die tot maatschappelijke onrust kunnen leiden". Daarin staat onder het kopje 'politiek' dat de twijfels van "meerdere medische experts, waaronder leden van de WHO" op de "strategie van groepsimmuniteit", meerdere "mogelijke gevolgen" heeft. Zoals: het "verminderen van draagvlak voor deze maatregel, zowel onder de bevolking als bij de oppositie", "druk op de geloofwaardigheid van het RIVM en de regering" en "druk vanuit andere EU-lidstaten".