Gommers en Kuipers kritisch: 'Sturen op besmettingen had reguliere zorg minder belast'

• Milena Holdert & Jop de Vrieze

Intensivist Diederik Gommers en ziekenhuisbestuurder Ernst Kuipers zeggen tegen Nieuwsuur dat als Nederland een strategie had gekozen om het aantal besmettingen laag te houden, dat veel had kunnen uitmaken.

Op de vraag aan Kuipers of het beter was geweest als Nederland had gestuurd op het lager houden van infecties, antwoordt hij: "Ja, dat had zeker gescheeld. Dan had je veel minder belasting gehad."

Gommers: "Als we minder covid hadden gehad, hadden we meer reguliere zorg door kunnen laten gaan. We kunnen pas over een aantal jaar zeggen wat dat gedaan heeft met mortaliteit, voor aandoeningen zoals kanker."

In Nederland was het uitgangspunt dat zolang de ziekenhuizen het aankonden, besmettingen werden geaccepteerd. Nederland moest in de tweede golf in een zware, lange lockdown, omdat de ziekenhuizen lange tijd vol lagen. "Wij kozen voor het meer door laten sudderen op een hoger niveau, maar daarmee schiet je ook meer uit de band", stelt Kuipers.

Nieuwsuur spreekt met Gommers en Kuipers voor een uitgebreide reconstructie van de corona-aanpak in 2020. Daarvoor zijn tientallen gesprekken gevoerd met adviseurs in binnen- en buitenland. Ook is een groot aantal documenten opgevraagd. Met behulp daarvan is de Nederlandse strategie vergeleken met de belangrijkste landen om ons heen.

Landen als Duitsland, Denemarken en Noorwegen kozen wél voor een serieus test- en traceerbeleid om het virus actief te bestrijden. Juist om lockdowns te voorkomen, zo zeggen adviseurs in die landen tegen Nieuwsuur. Met name Noorwegen en Denemarken grepen ook in bij een laag aantal ziekenhuisopnames. Ook hielden zij hun scholen uiteindelijk langer open dan hier. Zo'n aanpak was voor Nederland uiteindelijk ook beter, zeggen Kuipers en Gommers nu.

Kuipers: "Als je stuurt op een laag aantal besmettingen in combinatie met daar heel dicht bovenop zitten en het breed beschikbaar hebben van testcapaciteit, dan kan je je gek genoeg meer veroorloven. Maar wat wij deden, is zeggen: 'Van 500 besmettingen naar 1000? Niets aan de hand. Van 2000 naar 4000, dan wordt het iets spannender. Van 4000 naar 8000? Oeps!' Dat hadden we anders kunnen doen. De context was: kunnen de ziekenhuizen het aan?"

In de zomer van 2020 begon corona in Nederland weer exponentieel toe te nemen. Maar de besmettingen waren toen nog vooral onder jongeren. Gommers: "We accepteerden dat we geen maatregelen namen, omdat het jonge mensen waren. Dat was niet de doelstelling. De doelstelling was: hoe beschermen we de kwetsbaren."

Nauwelijks gesproken over wijzigen strategie

Nederland trof pas serieuze maatregelen op 13 oktober 2020, toen lagen er al 277 coronapatiënten op de intensive care. In die periode was nog niemand gevaccineerd. Maar wie stuurt op de ziekenhuizen reageert per definitie te laat, zegt Dirk Brockmann, modelleur bij het Duitse Robert Koch Instituut. Dat bleek volgens hem al vroeg in de pandemie. De Noorse adviseur Frode Forland zegt: "Als wij op IC-capaciteit hadden gestuurd, hadden we veel meer ziekenhuisopnames gehad. Dan was het veel moeilijker geweest om het op dat punt te stoppen. Het had tot veel meer doden geleid."

Uit gesprekken met verschillende Nederlandse adviseurs blijkt dat er onderling nauwelijks gesproken is over het wijzigen van strategie. Kuipers: "Het is veel gegaan over ziekenhuiscapaciteit als beperkende factor. En het is minder gegaan over de vraag of je infecties op een blijvend laag niveau kan brengen. Daar hebben we het denk ik te weinig over gehad."

Gommers heeft de OMT-aantekeningen en verslagen er nog eens op nageslagen: "De discussie is daar niet zo duidelijk over gegaan."

'Vastklikken'

Nederlandse beleidsmakers en adviseurs, blijkt uit de gesprekken die Nieuwsuur voerde, accepteerden dat er nu eenmaal een groot aantal ziekenhuisopnames zou zijn. Volgens arts-microbioloog en OMT-lid Marc Bonten is in het OMT zelfs gesproken over het "vastklikken" van het aantal opgenomen coronapatiënten op de IC's op een paar honderd mensen. "Dat zou een goede strategie zijn, is gezegd."

In een reactie op vragen van Nieuwsuur zegt het kabinet dat het uitgangspunt altijd geweest is om de "besmettingsgraad laag" te houden. Ook zegt het kabinet dat Nederland wel degelijk fors ingezet heeft op testen en traceren en dat op het toppunt van de crisis daar 7900 mensen aan werkten. Maar uit opgevraagde stukken blijkt dat het ministerie van Financiën eind oktober 2020 concludeerde dat een test- en traceeraanpak achterbleef. Nederland schaalde weliswaar op maar het was nog lang niet voldoende, en de testcapaciteit kwam "niet in de buurt van een land als Denemarken", zo staat in een ambtelijke notitie.