Nieuw onderzoek: 'Aarde is ernstig ziek, maar niet ongeneeslijk'
Mensen gebruiken de aarde op een manier die niet vol te houden is. Dat schrijven vooraanstaande wetenschappers in een nieuw onderzoek. "Mensen nemen enorme risico's met de toekomst van de beschaving en alles wat op aarde leeft", waarschuwen de onderzoekers.
Een groep wetenschappers van de internationale groep Earth Commission hebben in het onderzoek 'planetaire grenzen' gedefinieerd voor vijf systemen op aarde: klimaat, biodiversiteit, water, meststoffen en luchtkwaliteit. Op die laatste na, worden alle grenzen momenteel wereldwijd overschreden, stellen de onderzoekers. En op lokaal niveau is ook de grens van luchtkwaliteit gepasseerd.
"Als de aarde een patiënt was, zou de diagnose zijn: ernstig ziek", zegt Detlef van Vuuren (PBL/Universiteit Utrecht) die als klimaatwetenschapper aan de studie meewerkte. Maar, niet ongeneeslijk, voegt hij toe. "Er zijn wel degelijk paden om ervoor te zorgen dat we weer binnen die grenzen komen."
En dat is van groot belang, volgens de auteurs, want de stabiliteit van de aardsystemen en het welzijn van mensen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.
Volgens Joyeeta Gupta, hoogleraar duurzaamheid aan de Universiteit van Amsterdam en mede-auteur, is het doel van de studie te kijken wat nodig is om de aarde zich te laten herstellen. "Door de diagnose te stellen en in kaart te brengen hoe ziek de patiënt is, hopen we erger te voorkomen en manieren te vinden om die patiënt weer de oude te maken."
Mensenwerk
Sinds de Club van Rome begin jaren zeventig het rapport Grenzen aan de Groei publiceerde, wordt wereldwijd de discussie gevoerd hoe we met een groeiende bevolking de aarde leefbaar kunnen houden. De publicatie van vandaag probeert op basis van de meest recente data en literatuur zo precies mogelijk vast te stellen waar de grens per deelgebied ligt.
Wetenschapper Van Vuuren erkent dat een grens vaststellen mensenwerk is. "Ja, er zit een bepaalde mate van subjectiviteit in, maar dat hebben we zoveel mogelijk proberen te beperken."
Nieuw aan dit rapport is dat behalve naar veiligheid ook wordt gekeken naar wat een rechtvaardige grens is. Van Vuuren: "Neem klimaat. Als je daar kijkt wat de aarde maximaal aankan, kom je misschien op een maximale temperatuurstijging van 1,5 graden uit. Maar je ziet dat er ook bij 1 graad al heftige milieueffecten zijn. Dus vanuit rechtvaardigheid ben je geneigd te zeggen dat 1 graad misschien het maximale is wat we moeten accepteren."
Die grens van 1,5 graden hoor je vaker. Waarom dat niet zomaar een getal is, zie je in deze video:
Een van de voornaamste redenen om binnen de zogeheten planetaire grenzen te blijven is het risico op kantelpunten. Dat zijn plotselinge en vaak onomkeerbare processen die zichzelf bovendien versterken. Gupta: "Denk aan het smelten van het ijs op Groenland. Als de temperatuur boven een bepaald punt komt, is die smelt niet meer te stoppen. Het vriest niet zomaar meer aan."
Volgens Van Vuuren is het vaststellen van grenzen ook van belang voor politici. In 2015 werd in het klimaatakkoord van Parijs vastgelegd dat de opwarming van de aarde moet worden beperkt tot ruim onder de 2 graden (en liefst 1,5 graden). Eind vorig jaar werden in Montreal voor biodiversiteit soortgelijke afspraken gemaakt. "Je zou hopen dat het op andere terreinen ook tot internationale afspraken komt om ofwel binnen die grenzen te blijven of terug te keren naar een niveau dat acceptabel is."
Veerkracht in het systeem
De onderzoekers schrijven dat sommige landen veel meer te lijden hebben onder de gevolgen van de grensoverschrijdingen dan anderen. Op veel plekken worden de gevolgen van de grensoverschrijdingen nu al gevoeld. "We zien extreem weer en biodiversiteitsverlies."
De onderzoekers doen geen voorspellingen over wanneer het overschrijden van de grenzen tot ernstigere problemen leidt. Of wanneer we weer binnen die grenzen moeten zijn beland. "We hebben niet aangedurfd te stellen: binnen zoveel jaar moet het op orde zijn. Dat komt simpelweg doordat het aardsysteem best ingewikkeld is. Maar de boodschap is heel duidelijk: hoe sneller we weer teruggaan naar het niveau binnen die grenzen, hoe minder risico je neemt."
