Noodweer teistert Zuid-Europa, 'extremen passen bij klimaatverandering'

• Annabel van Gestel

Van de droogste maand april ooit gemeten naar ongekende stortbuien. Spanje kampt, net als Italië vorige week, met extreem weer. Maar met die wolkbreuken zijn de droogteproblemen niet opgelost. En vanwege klimaatverandering kunnen Zuid-Europese landen dit extreme weer in de toekomst steeds vaker verwachten, zeggen experts.

Regen na droogte klinkt als goed nieuws, maar met de kracht waarmee het de afgelopen dagen uit de hemel kwam in het zuidoosten van Spanje, is dat het niet. "Het komt te laat en niet op de goede manier", zegt Marc Bierkens, hoogleraar geografische hydrologie van de Universiteit Utrecht in gesprek met Nieuwsuur.

"De bodems zijn droog en de rivieren staan laag. Door de enorme intensiteit van de regen die je nu ziet, kan de bodem dit niet opnemen en krijg je overstromingen."

In Noord-Italië leidde extreme regenval vorige week zelfs tot de zwaarste overstromingen in honderd jaar. Zeker 36.600 mensen zijn geëvacueerd en nog steeds staan uitgestrekte gebieden in de regio Emilia-Romagna onder water.

En ook Spanje werd in de afgelopen dagen getroffen door noodweer, na een lange periode van droogte. Dinsdag viel er op sommige plekken in het land in een dag meer regen dan in het afgelopen half jaar.

Droge bodem

Dat het na de droge periode hard zou gaan regenen in Spanje, was volgens Bierkens te verwachten. "Wanneer de atmosfeer opwarmt, kan die meer vocht opnemen. Als het dan gaat regenen, regent het heel hard."

Collega-hydroloog aan de TU Delft Miriam Coenders voegt toe dat de droge bodem ervoor zorgt dat het water niet wordt vastgehouden. "Het gaat mis als de ondergrond droog is en daar stortregens overheen komen. Het water kan de grond niet in, waardoor rivieren de hoeveelheid niet aankunnen."

In het Spaanse Catalonië is het zo droog, dat een eeuwenoude kerk letterlijk boven water is gekomen. Normaal steekt alleen de toren boven het water van het stuwmeer uit. Het leidt tot een nieuw soort bezoeker: de 'droogtetoerist'.

Een extreem weersverschijnsel zoals de zware regenbuien van de afgelopen tijd in zowel Italië als Spanje is niet één op één te linken aan klimaatverandering, zegt Bierkens. "Maar we weten wel dat dit soort gebeurtenissen vaker voorkomen onder klimaatverandering."

Coenders. "Er is steeds meer bewijs dat als de temperatuur omhoog gaat, meer water verdampt en dan krijg je meer van dit soort extremen in zowel de droge als de natte kant."

Stortbuien geen oplossing

Ondanks dat regen meer dan welkom was na het droge begin van het voorjaar, zijn de stortbuien van de afgelopen tijd geen oplossing voor het droogteprobleem in Zuid-Europa, zeggen beide experts. Bierkens: "Doordat de bodem het water niet opneemt, verdwijnt het in de zee. En vanaf volgende maand is het doorgaans ook weer klaar. Dan regent het meestal niet meer in Spanje tot de wintermaanden."

"Er gaat niet veel regen meer komen", vult Coenders aan. "En door de regen die nu is gevallen, raken de reservoirs niet direct weer vol. De uitgangspositie voor Zuid-Europa is nu heel slecht."

'Ik heb veel gehuild'

Voor boeren is het extreme weer rampzalig. De graanoogst van boer Josep Pregonas is mislukt vanwege de droogte. "Zoals het dit jaar is, heb ik nog nooit meegemaakt. Ik heb er al veel om gehuild. Je kan alleen maar hopen dat het de komende jaren beter zal worden."

Of het beter zal worden, is niet te voorspellen, maar dat Spanje te maken zal blijven krijgen met droogte, is een zekerheid, zegt Bierkens: "Zuid-Europa is op wereldschaal echt een van de hotspots qua droogte. Dat komt door de lange, droge zomers. Daardoor is er minder kans van herstel."

De Spaanse regering maakte vorige week bekend 2,2 miljard euro vrij te maken voor een anti-droogte plan. Ruim 600 miljoen daarvan gaat naar de Spaanse boeren.

Andere gewassen

Zowel Bierkens als Coenders denken dat het verbouwen van andere gewassen een oplossing kan zijn voor boeren. Bierkens: "Denk aan olijven in plaats van tarwe."

Voor de lange termijn is het belangrijk om het water dat er is beter vast te houden, zegt Coenders: "Je kunt reservoirs groter maken of verdamping tegengaan. In Californië en Israël worden reservoirs bijvoorbeeld afgedekt met drijvende ballen waardoor minder water verdampt."