Bart Rutten
redacteur Nieuwsuur
Bart Rutten
redacteur Nieuwsuur
Terwijl het ene na het andere Europese land migratieregels aanscherpt, doet Spanje het tegenovergestelde. De regering wil bijna een miljoen migranten die nu illegaal in Spanje verblijven een verblijfsvergunning geven.
Dat heeft deels te maken met de politieke wind die er waait. Maar Spanjaarden lijken ook meer dan gemiddeld open te staan voor nieuwelingen.
Het plan om 900.000 nieuwelingen te verwelkomen, komt niet uit de lucht vallen. Premier Pedro Sánchez vindt al langer dat de beroepsbevolking moet groeien om arbeidstekorten tegen te gaan.
Daarom bracht hij in augustus een bezoek aan Senegal, Mauritanië en Gambia. Hij haalde de vriendschapsbanden aan met landen van waaruit niet toevallig veel mensen de oversteek willen maken naar Europa.
Een grote meerderheid van de migranten draait gewoon redelijk makkelijk mee.
De Spaanse ambities staan haaks op de rest van Europa. Het Nederlandse kabinet wil het 'strengste asielbeleid ooit' voeren. In Duitsland en Frankrijk zijn radicaal-rechtse en immigratiekritische partijen onverminderd populair. En de Italiaanse premier Giorgia Meloni beloofde een 'zeeblokkade' tegen Afrikaanse bootmigranten.
Spanje zit er anders in. In het sterk vergrijzende land zijn nieuwe arbeiders hard nodig. Dat vindt niet alleen de premier, ook veel inwoners van plattelandsgebieden zien de noodzaak, zegt Eric Storm. Hij is als universitair hoofddocent (Universiteit Leiden) gespecialiseerd in Spaanse geschiedenis.
"Veel voorzieningen vallen weg, zoals medische zorg of scholen." Nederland kampt ook met personeelstekorten, maar volgens Storm denkt Spanje daar veel "pragmatischer" over. "Er zijn veel regio's die hun best doen om migranten, met name met kinderen, te werven om het voorzieningenniveau op peil te houden."
Laagdrempelig voor Latijns-Amerikanen en Roemenen
Migranten passen zich in Spanje vaak relatief soepel aan, zegt Storm. Dat komt voornamelijk door de taal.
Spanje kent een rijke geschiedenis met migranten uit Latijns-Amerika en veel van hen spreken al Spaans. Ook wonen in Spanje veel Roemenen. De Roemeense taal is verwant aan de Spaanse, dus zij kunnen in relatief korte tijd leren zich verstaanbaar te maken.
"Een grote meerderheid van de migranten draait gewoon redelijk makkelijk mee", zegt Storm. "Zeker ook in de economie. Misschien werken ze zelfs wel harder dan Spanjaarden."
Geen 'gelukzoekers'
In het Nederlandse migratiedebat klinkt soms de term 'gelukzoekers'. Ook PVV-leider Geert Wilders gebruikt die vaak. Het idee achter dat woord is dat mensen vooral naar ons land komen om te profiteren van onze sociale voorzieningen, zoals een uitkering of onderdak.
Maar in Spanje is dat niet van toepassing, zegt Storm. "Het is veel minder een verzorgingsstaat dan Nederland. Als je geen werk hebt, heb je geen geld. En opvang van asielzoekers is veel beperkter en soberder."
Is er dan helemáál geen negatief sentiment rond migranten? Zeker wel: het Spaanse onderzoekscentrum CIS meldde vorige maand dat dertig procent van de inwoners immigratie als een van de belangrijkste problemen van het land ziet.
Die zorgen gaan vooral over de vele bootvluchtelingen die vanuit Afrika de oversteek wagen. 2024 lijkt een recordjaar te worden als het gaat om Afrikanen die proberen de Canarische Eilanden per boot te bereiken.
Maar de toenemende migratiezorgen vertalen zich (nog) weinig in de politiek. Er is een duidelijke anti-migratiepartij: Vox. Die is te vergelijken met de PVV in Nederland. Maar waar de PVV vorig jaar een grote verkiezingszege boekte, leed Vox datzelfde jaar verlies. 12,4 procent van de Spanjaarden stemde op hen.
De meeste stemmen gingen naar het rechts-conservatieve Partido Popular, vergelijkbaar met de VVD of het CDA. Maar de partij slaagde er niet in om coalitiepartners te vinden.
Dat lukte sociaaldemocraat Sánchez wél, al heeft zijn regering geen meerderheid in het parlement. Het plan om 900.000 immigranten binnen te halen komt uit zijn koker. "Je kan dus niet automatisch zeggen dat de meeste Spanjaarden het eens zijn met het plan", zegt Christiane Stallaert, hoogleraar Spaanse Studies aan de Universiteit van Antwerpen.
Wat gebeurt met de arbeidsmigranten als het werk op is?
Bij de verkiezingen vorig jaar waren Spanjaarden niet zo veel bezig met migratie, zegt Stallaert. Bij de volgende stembusgang zal dat anders zijn, denkt ze. "Het anti-migratiesentiment klinkt dan meer door. Niet alleen via Vox, ook via Partido Popular dat steeds extreemrechtser wordt."
Tot die tijd maakt de linkse premier Sánchez samen met zijn kleinere bondgenoten de dienst uit. Het klinkt nobel dat hij migranten met open armen ontvangt, toch plaatst Stallaert kanttekeningen.
Veel nieuwe arbeidsmigranten zullen terechtkomen in de toerismesector. "Seizoenswerk dus. Wat gebeurt met hen als het werk op is? De werkloosheidsuitkeringen in Spanje zijn zeer beperkt."
Via Spanje naar Nederland?
Ondanks de economische groei heeft Spanje op dit moment het hoogste werkloosheidspercentage van de Europese Unie. Stallaert verwacht dat veel migranten op den duur besluiten door te reizen naar Noord-Europa.
Dat zou niet de eerste keer zijn: in het verleden trokken migranten via Spanje vaker naar landen als Nederland en België. "Logisch, want als je kan kiezen tussen een minimumsalaris van 1000 euro, of net iets meer, of ruim 2000 hier, dan is de keuze snel gemaakt."
