Drie dagen weekend: te mooi om waar te zijn?

• 

  Bart Rutten

  redacteur Nieuwsuur

Een extra dag vrij, wie wil dat niet? Nou, Klaas Knot en Annemarie Jorritsma bijvoorbeeld.

Die eerste, de president van De Nederlandsche Bank, zegt dat een vierdaagse werkweek geen goed idee is in een tijd van grote personeelstekorten.

Jorritsma (oud-VVD-vicepremier) snapt niets van de jongeren van nu. Hoe kan je carrière maken als je niet vijf dagen per week werkt, vraagt ze zich hardop af in de studio van Goedemorgen Nederland.

De vierdaagse werkweek is een serieus voorstel, afkomstig van vakbond FNV. Het idee is dat fulltime werken voortaan inhoudt dat je in vier dagen 32 uur arbeid verricht, en niet meer standaard 40 uur in vijf dagen. Mét behoud van salaris.

Het plan is meer dan een proefballonnetje. In andere landen doen wetenschappers er serieus onderzoek naar. Met opvallende uitkomsten. Nieuwsuur spreekt een Britse onderzoeker en vraagt een econoom of het echt haalbaar is.

Die eerste denkt dat we in de verre toekomst zelfs vier dagen weekend hebben. De tweede tempert de verwachtingen.

Weg met loze vergaderingen

Minder werken maakt medewerkers gelukkiger en gezonder, stelt FNV-vakbondsleider Zakaria Boufangacha. "Het klinkt misschien tegenstrijdig, maar we willen hiermee krapte op de arbeidsmarkt tegengaan." Want, zo is het idee: meer mensen zullen aan het werk gaan. En hoewel ze minder uren maken, blijven werknemers even productief.

Dat laatste klinkt te mooi om waar te zijn. Maar de Britse professor Brendan Burchell zegt dat dat niet zo is. Hij is hoogleraar aan de Universiteit van Cambridge en doet onderzoek naar vierdaagse werkweken. Zijn conclusie: de productie blijft inderdaad vaak gelijk. Soms wordt die zelfs hoger.

Dit jaar deed Burchell een experiment met lokale Britse ambtenaren. "We maten de kwaliteit van hun dienstverlening door bijvoorbeeld te kijken hoe snel ze de telefoon opnamen. En hoe ze reageren op vragen van burgers." Bij vierdaagse werkweken ging dat even goed en soms zelfs beter dan bij vijfdaagse.

Hoe kan dat? "Mensen gaan efficiënter werken", zegt de socioloog. "Iedereen in de organisatie dacht: hoe kunnen we sneller en beter communiceren? Kunnen we vergaderingen verkorten of zelfs helemaal afschaffen?"

Kritiek

Econoom Mathijs Bouman kijkt met belangstelling naar de experimenten. Hij plaatst kanttekeningen bij de manier waarop de Britten hun experimenten uitvoeren. "Dit onderzoek wordt gedaan bij organisaties die zichzelf aanmelden. Bovendien duren de tests maar enkele maanden. Je zou eigenlijk meerdere jaren moeten meten."

Er zijn meer sceptici. Politici van de conservatieve Britse partij maanden de onderzoekers onmiddellijk te stoppen met het project. Ze vonden het niet uit te leggen aan de lokale belastingbetaler dat ambtenaren een extra dag vrij namen.

Zijn Burchells voorstellen te mooi om waar te zijn? Hij kan zich die gedachte voorstellen. "Maar geloof me: in de toekomst worden vierdaagse werkweken steeds meer gemeengoed."

Websitebouwer Nextly uit Mijdrecht experimenteerde met de vierdaagse werkweek, maar stopte er al na twee maanden mee:

De 'positieve' onderzoeksresultaten kunnen volgens econoom Bouman ook gevolg zijn van het Hawthorne-effect. Dat houdt in dat wanneer een proefpersoon meedoet aan een experiment, hij gedragsverandering zal laten zien simpelweg omdat hij weet dat hij meedoet aan een test. "Geef je personeel een beetje aandacht door hun productiviteit te meten en je zal zien dat hun productiviteit stijgt."

Twee- en zesdaagse werkweek

Tot zover Boumans kritiek. Tegelijkertijd beaamt hij dat drie dagen weekend op termijn past binnen de trend dat we steeds minder gaan werken. In de jaren 60 gingen sommige mensen op zaterdagochtend nog naar kantoor.

Maar we worden steeds productiever. "En daar kan je op twee manieren van genieten. De eerste is meer geld verdienen. Dat doen Amerikanen, maar die hebben dan ook een rotleven. De ander is minder werken en meer vrije tijd 'kopen'. Keynes (econoom uit de vorige eeuw, red.) voorspelde ooit dat techniek alles zou overnemen en we rond deze tijd nog maar twee dagen zouden werken. Zo'n vaart loopt het dus niet."

Al met al denkt Bouman dat de president van De Nederlandsche Bank wel iets meer mag openstaan voor het FNV-plan. Hij snapt dat Knot er in tijden van arbeidskrapte niet op zit te wachten, anderzijds denkt hij dat in sectoren als de zorg of ICT in de toekomst zeker kansen liggen voor de vierdaagse werkweek.

Relaxen en genieten

Terug naar Burchell. De socioloog voorspelt dat we over een paar decennia maximaal drie dagen per week werken. "Toch zou vier ook al fantastisch zijn. Mensen hebben dan veel meer tijd om te relaxen en genieten van het leven."

Zelf geeft hij nu al het goede voorbeeld: hij werkt drie dagen per week aan de universiteit. "Dat is ook een beetje omdat ik bijna aan m'n pensioengerechtigde leeftijd zit."