Demissionair minister-president Mark Rutte moet per direct weg en worden vervangen door een buitenstaander. Dat zeggen PvdA-leider Attje Kuiken en GroenLinks-leider Jesse Klaver in Nieuwsuur. Ze komen morgen in het debat over de val van het kabinet met een motie van wantrouwen van deze strekking tegen Rutte.
Klaver noemt de premier een "sta-in-de-weg om nog verder te komen". Volgens de GroenLinks-leider is Rutte persoonlijk verantwoordelijk voor de val van het kabinet. "Hij heeft laten zien dat hij niet meer boven de partijen staat." Samen met Kuiken pleit hij voor een tijdelijke 'zakenpremier', iemand met enige afstand tot de politiek, "die ervoor kan zorgen dat dossiers als klimaat en koopkracht niet stil komen te liggen".
"De politieke angel moet eruit en die angel heet Mark Rutte", vult Kuiken aan.
In het voorstel van de linkse oppositiepartijen staat dat er voorlopig een nieuwe onafhankelijke premier moet komen om het demissionaire kabinet te leiden. Kuiken en Klaver, die eerder vandaag een gezamenlijke kieslijst aankondigden, doen geen suggestie wie Ruttes tijdelijke opvolger moet zijn.
VVD-ministers mogen blijven
Kuiken noemt het niet voor de hand liggend dat een zittende minister de premierspost overneemt. "Je wilt iemand met enige afstand tot de crisis. Wil je met vertrouwen verder kunnen, dan is dat nodig."
Volgens de PvdA-voorvrouw is het niet noodzakelijk dat, mocht de motie van wantrouwen het halen, VVD-ministers hun werk ook neerleggen. "Ik zie graag dat de heer Van der Burg het gesprek blijft aangaan met gemeenten in de asielcrisis. Ik zie graag dat mevrouw Van der Wal doorgaat met het oplossen van de landbouw- en stikstofcrisis. Daar zit het probleem niet. Mark Rutte is de sta-in-de-weg. Hij is niet meer de premier voor alle Nederlanders."
Kwaad bloed
Als een meerderheid morgen met het voorstel instemt, kan Rutte niet door als premier, ook niet demissionair. De linkse fractievoorzitters zeggen nog niet te weten of de motie het haalt. Het voorstel haalt het alleen als er steun is van minstens een van de coalitiepartijen VVD, D66, CDA en ChristenUnie.
Duidelijk is dat de opstelling van VVD-leider Rutte de laatste week voor de val van het kabinet kwaad bloed heeft gezet bij de andere coalitiepartijen. Het kabinet viel vrijdagavond over migratiebeleid. Na een maandenlange discussie over maatregelen om de asielinstroom te beperken, concludeerden de vier coalitiepartijen dat ze er niet uit gingen komen.
Vooral de VVD en de kleinste regeringspartij ChristenUnie stonden daarbij lijnrecht tegenover elkaar. Betrokkenen lieten de afgelopen dagen doorschemeren dat de harde opstelling van de premier zelf de boel op scherp heeft gezet. "Onverklaarbaar" en "roekeloos" klinkt het over het gedrag van Rutte, die op ramkoers zou zijn geweest.
Geen opvolger
De reden dat een crisis voor hem nu niet slecht uit zou komen is dat vallen over het asielbeleid voor de VVD-achterban te verteren is. En voor Rutte - waarvan gezegd wordt dat hij nog een keer lijstrekker wil worden - komt dit moment ook niet slecht uit. Er staat immers nog geen opvolger klaar binnen zijn partij.
GroenLinks en PvdA zijn overigens niet de enigen die het op de demissionair premier gemunt hebben. Ook PVV-leider Geert Wilders wil Rutte per direct weg hebben. "Ook een demissionaire premier kan gedwongen worden op te stappen. Morgen gaan we dat proberen", liet hij weten op Twitter.
Samenwerking met Rutte uitgesloten
Zowel Kuiken als Klaver sluiten een eventuele samenwerking met de Rutte in de toekomst uit. Kuiken: "Ik ken de heer Rutte al lang. Ik heb altijd met veel respect naar hem gekeken, ondanks dat we het vaak oneens waren. Maar hij is onbetrouwbaar geworden. Hij heeft zijn eigenbelang en zijn eigen positie boven de mensen van Nederland gesteld en daarmee kunnen wij niet samenwerken."
Klaver: "Ik sluit me daar volledig bij aan."