Het is moeilijk te begrijpen in tijden van grote woningnood: huizen die maanden of soms zelfs jaren leegstaan. Volgens het CBS stonden in 2022 60.000 woningen langer dan een jaar leeg. Amsterdam telt de meeste leegstaande woningen en experimenteert met de strengste leegstandsregels van Nederland.
Ruim 7500 woningen in de hoofdstad staan al minimaal een jaar leeg, volgens berekeningen van het CBS. Dat terwijl de stad tienduizenden woningen tekortkomt. "We zien op de Amsterdamse woningmarkt misschien wel de ernstigste uitwassen van de wooncrisis", zegt Zita Pels, wethouder Volkshuisvesting in Amsterdam.
Hoewel het aantal leegstaande woningen in Nederland in 2022 is gedaald ten opzichte van het jaar ervoor, staan er nog steeds veel panden leeg. Naast woningen geldt dit ook voor kantoren en winkels. Begin 2022 werden 219.000 panden niet gebruikt, waarvan 180.000 woningen.
Elke woning telt, zegt Pels. Dat er woningen leegstaan, puur om er meer geld aan te kunnen verdienen, noemt ze onuitstaanbaar. "Kwetsbare Amsterdammers, maar ook de mensen die we keihard nodig hebben - schoonmakers, stratenmakers, juffen en meesters en verplegend personeel - kunnen geen plek vinden in onze stad. Dat is schrijnend."
Leegstand in plaats van verhuur
Bewoners kunnen het bij de gemeente melden als ze vermoeden dat een woning leegstaat. Handhavers gaan dan kijken of dat ook echt het geval is. "Sommigen gebruiken het als een belegging. Die denken: ik laat mijn woning lekker tien jaar leeg staan en door de jaren heen wordt het meer waard", legt een handhaver uit. "Verhuren doen ze niet, omdat ze dan misschien bang zijn dat ze niet meer van de huurders af komen."
Het Amsterdamse beleid zorgde er twee jaar geleden nog voor dat bijna vijfhonderd leegstaande huizen weer bewoond worden, vorig jaar waren dat er zeshonderd. Maar de gemeente wil meer: sinds eind vorig jaar mag Amsterdam van de minister experimenteren met de strengste leegstandsregels van Nederland.
Als een woning langer dan zes maanden leegstaat, moet de woningeigenaar dat melden. Anders krijgt die een boete van 9.000 euro. Als er geen goede reden is voor de leegstand, moet de woning snel beschikbaar worden gemaakt voor verhuur en kan de gemeente iemand voordragen en een huurprijs bepalen.
'Woningen zijn keihard nodig'
Volgens wethouder Pels heeft deze nieuwe regeling een afschrikwekkende werking op huiseigenaren. "We merken dat zij denken: hier moet ik wel even rekening mee houden, want het is niet alleen één keer een boete betalen, er komt ook echt iemand wonen. Een woning is gewoon niet bedoeld als verdienmodel. Wij hebben deze woningen gewoon keihard nodig."
In Laren is het aandeel leegstaande woningen 3,5 keer groter dan in de rest van het land. Tot grote frustratie van meneer Lunter. Hij loopt dagelijks langs een huis dat al 30 jaar niet bewoond wordt. Michael werkt als handhaver bij de gemeente Amsterdam, en kijkt of een huis ook echt leeg staat:
Leegstand speelt zeker niet alleen in Amsterdam, maar toch is er maar een handvol gemeenten dat een zogenoemde leegstandsverordening heeft. Die is nodig om op leegstand te kunnen handhaven. De rest kan of wil de ambtenaren er niet op inzetten.
Renovaties
In Rotterdam staan ruim zesduizend huizen minimaal een jaar leeg. De gemeente denkt dat dit vooral komt door renovaties. "Wij ervaren de leegstand niet als zo'n groot probleem dat het de inzet van ambtenaren zou rechtvaardigen", zegt de gemeente.
Woonminister Hugo de Jonge vindt het "zorgelijk" dat niet alle grote steden een leegstandsverordening (leegstandsbeleid) hebben. Hij gaat met ze in gesprek. Daarmee voert hij een Kamermotie van de SP uit. Ook laat hij het CBS onderzoeken hoe het precies zit met de 60.000 woningen die minimaal een jaar leegstaan.
Martijn van de Bond Precaire Woonvormen in Rotterdam komt op voor mensen die tijdelijk, onzeker of te duur wonen. Officiële cijfers over kraken in Rotterdam zijn er niet, maar Martijn ziet het door de woningnood steeds vaker gebeuren. "Ik snap dat de gemeente de mensen er niet voor heeft, maar ik denk dat als zij het niet doen, dat mensen het zelf gaan doen."
Krakers hebben het ook steeds moeilijker. Afgelopen zomer werd een strengere kraakwet van kracht. Voordat die wet inging vroeg het Openbaar Ministerie in Rotterdam gemiddeld één ontruiming per jaar aan. Dit jaar staat de teller al op zeven.
