Tarantino hoeft nog niet te vrezen, maar ⁠AI kan veel filmmakers vervangen

• Bart Rutten

  redacteur Nieuwsuur

Schrijf een scène voor een romantische comedy. Met die opdracht kwam ChatGPT tot deze tekst: 'Jessica, een charmante twintiger, nipt aan haar tafel van haar koffie. Plots loopt een knappe man, Alex, eind twintig, naar haar toe. Ze kletsen en lachen en voor ze het weten zijn er uren voorbij.'

Scenarioschrijver Nathan Vecht moet erom lachen. Hij concludeert dat robots nog niet klaar zijn om zijn baan over te nemen. "Stel dat een beginnend schrijver deze zinnen opschrijft. Ik denk dat je meteen ontslagen wordt."

Toch is Vecht er net als vele andere film- en seriemakers niet gerust op dat het hierbij blijft. Hij ziet dat ChatGPT steeds slimmer wordt. "De ontwikkelingen volgen elkaar in zo'n hoog tempo op dat de toekomst moeilijk te voorspellen is. Als de robot zich echt ontwikkelt tot een volwaardig schrijver, zal dat vermoedelijk niet alleen ontwrichtend werken in ons vak, maar in de hele maatschappij."

Ook andere film- en seriemakers zijn angstig: ze vrezen dat AI op den duur hun beroep overbodig maakt. In Amerika staken de scenarioschrijvers op dit moment, onder meer vanwege de opkomst van ChatGPT. Maar de culturele sector kan AI beter accepteren dan afstoten, zeggen deskundigen tegen Nieuwsuur.

De Amerikaanse scenarioschrijvers eisen meer salaris, én de toezegging dat het gebruik van robots wordt beperkt. Maar dat laatste willen de televisiestudio's niet beloven. Wel zijn ze bereid jaarlijks te vergaderen over de ontwikkeling en inzet van AI. Maar het helemaal niet gebruiken, dat is volgens de producenten een onrealistische wens.

'Naïef'

Hans Hoornstra snapt de productiebedrijven maar al te goed. Hij is van het instituut Digitale Intelligentie en is gespecialiseerd in de kansen en mogelijkheden van AI. Hoornstra noemt het "naïef" als creatieve beroepsgroepen, zoals in dit geval schrijvers van films en series, wegkijken van kunstmatige intelligentie.

Regisseur Quentin Tarantino hoeft zich voorlopig geen zorgen te maken, denkt Hoornstra. "Zijn films zijn zo verrassend en creatief." Maar voor meer algemene tv-programma's, series en films gaat AI de boel flink overhoop gooien. "Veel series volgen een vaststaand stramien. Die scenarioschrijvers moeten zich wel degelijk zorgen maken. Als je werkt als een robot, word je ook vervangen door een robot."

Omarm het

Dus adviseert Hoornsta: omarm het. Hij maakt de vergelijking met een timmerman. "Stel, er komt nieuw gereedschap uit. Dan moet je dat toch gebruiken?" Hij adviseert scenarioschrijvers om ChatGPT in te zetten om nóg beter te worden. "Iedereen heeft nu een hyperintelligente assistent die nooit moe wordt. Combineer je vakmanschap met ChatGPT. Het programma kan een opzet maken waar je zelf op voortborduurt."

Scenarioschrijver Vecht vindt die denkwijze veel te lichtzinnig. "ChatGPT is niet slechts een handige extra tool, het raakt aan het fundament van ons werk. Het algoritme berekent waar de kijker behoefte aan heeft en maakt vervolgens het verhaal waar de consument op zit te wachten."

"Maar de essentie van ons werk is juist verhalen vertellen die mensen nog nooit gehoord hebben. De betere films en tv-series zijn er niet om bevestigd te worden in je eigen gelijk, maar om die aan het wankelen te brengen."

Jelle Prins erkent dat ChatGPT op dit moment nog niet goed genoeg is om in z'n eentje spraakmakende Hollywood-producties te bedenken. Hij is ondernemer en ontwikkelaar in de AI-branche, en ziet nog wel degelijk een rol voor de scenarioschrijver van vlees en bloed. "Het is een fantastisch middel om inspiratie op te doen, veel meer te produceren en efficiënter te werken."

J. K. Rowling overbodig?

Prins noemt nog meer voordelen van AI in relatie tot kunst en cultuur. "Stel: je bent fan van Harry Potter. Er zijn op dit moment zeven boeken geschreven. Je kan een programma als ChatGPT opdracht geven een achtste deel te maken. Dat helemaal voldoet aan jouw smaak."

Oftewel, schrijver J. K. Rowling zou zomaar (deels) overbodig kunnen worden. Hoe erg is dat? "Uiteindelijk bedenken we ook wel weer andere dingen om te doen", denkt Prins. "Ook na de industriële revolutie bleven er nog banen bestaan. Minder leuk werk werd weg-geautomatiseerd. Er bleef meer tijd over voor dingen die we leuk vinden, zoals kunst, mode en cultuur."

'Wees er niet bang voor'

Niet alle Nederlandse scenarioschrijvers staan afkeurend tegenover ChatGPT. "Er wordt wel degelijk mee gespeeld", zegt Jacqueline Rogers van het Netwerk Scenarioschrijvers. Ze heeft zelf ook een paar keer AI gebruikt. "Negen van de tien keer denk ik: mwoa. Maar het kan je soms wel op andere gedachten brengen."

Waar Rogers zich vooral zorgen over maakt, is dat schrijvers geen auteursrecht meer hebben als ze hun verhaal maken met hulp van AI. "Dat kan grote consequenties voor ons hebben, dat willen we dus echt niet."

Ze waarschuwt haar collega's om hun kop niet in het zand te steken. "Het is reëel, het gaat niet weg. Dus zorg ervoor het in je voordeel te gebruiken en er niet bang voor te zijn."

AI-kenner Prins sluit zich aan bij die woorden. "Het is geen hype die overvliegt. Verandering is voor de meeste mensen altijd eng, maar ik adviseer: ga ermee aan de slag en bedenk wat dit voor jou betekent."

Ook volgens Hoornstra moeten mensen met een creatief beroep zich schrap zetten. "Op dit moment is ChatGPT nog spielerei. Maar het zal alleen maar krachtiger worden." En dat leidt er zeker toe dat allerlei banen overbodig worden. "Het is nooit fijn als je baan in gevaar komt", zegt Hoornstra. "Maar ik weet niet of het erg is. Het is in ieder geval niet tegen te houden."