Geen grotere winkel of nieuwe oven: kleine ondernemers worstelen met hoge rente

• Daniël Heeringa

  redacteur
• Ties Keyzer

De meeste grote bedrijven hebben de afgelopen crisisjaren goed doorstaan en maakten niet zelden flinke winst. Maar kleinere, mkb-bedrijven hebben het nog altijd moeilijk. Ze hebben flink last van de stijgende productiekosten, een krappe arbeidsmarkt en een oplopende energierekening.

Nu zij willen investeren om hun bedrijf toekomstbestendig te maken, dreigen de stijgende rentes hen klem te zetten.

Neem Wijnand Stegeman, bakker uit het Gelderse Laren. De afgelopen jaren ging het hem voor de wind. Stegeman investeerde flink: hij breidde zijn winkel uit en startte een chocolaterie.

Toen kwam de energiecrisis en zag de bakker, die met zijn twintig jaar oude ovens grootverbruiker is van gas, zijn vaste lasten omhoog schieten: van 70.000 euro vorig jaar naar 140.000 euro nu. Om nieuwe, energiezuinige ovens te kunnen kopen, stapte Stegeman naar de bank. Hij bleek geld te kunnen lenen tegen een rente van ruim 9 procent. Ondoenlijk, legt Stegeman uit. "Dan ben ik mijn besparing aan energiekosten kwijt aan rentelasten bij de bank."

Die rente legt de bank deels zo hoog omdat het risico dat Stegeman niet terugbetaalt groter is door zijn sterk gegroeide kosten. Dat terwijl hij met zijn nieuwe ovens de energierekening juist wil drukken.

Oplossing zonder bank

Na een maandenlange zoektocht vond de bakker een oplossing in stapelfinanciering: de gemeenten, het bakkersfonds en een particuliere investeerder droegen ieder een deel bij. Samen komt de rente op 4,1 procent. Nog altijd moet hij de broekriem aanhalen: een medewerker die voor langere tijd ziek is, kan hij voorlopig niet vervangen.

Slager Jakob Simons voelt de hoge rente als hij een nieuwe slagerij opent:

De Europese Centrale Bank verhoogt sinds vorig jaar bewust de rente om de economie af te koelen, als antwoord op de stijgende inflatie. Maar dat betekent dus ook dat er grotere druk komt te staan op bedrijven, waarvan sommigen omvallen. Dat is niet alleen maar slecht: er komt zo ook kapitaal en menskracht vrij, wat het personeelstekort kan verlichten in sectoren zoals het onderwijs en de zorg.

Ook zijn de verwachte faillissementen deels een inhaalslag, legt Ronald Kleverlaan, voorzitter van Stichting MKB Financiering uit. "Het gaat ten dele om bedrijven die vlak voor de coronacrisis op omvallen stonden, maar door overheidssteun overeind zijn gehouden. Nu die steun stopt, betekent dit ook het einde voor deze zombiebedrijven."

Tegelijk ziet Kleverlaan juist bij kleinere ondernemers een "giftige cocktail" ontstaan: zij hebben door de hoge energieprijzen en inkoopkosten weinig reserves, terwijl ze wel de coronasteun moeten terugbetalen. "Deze stapeling van problemen leidt ertoe dat de angst bij banken om nog geld uit te lenen het sterkst is bij het mkb. Dat is wrang, want een flink deel van deze bedrijven zou onder normale omstandigheden prima draaien."

Lex van Teeffelen, lector Financieel-Economische Innovatie aan de Hogeschool Utrecht en mkb-onderzoeker, schat in dat van de bedrijven die geld willen lenen, 44 procent dit doet om te groeien. Zij zijn dus in principe gezond. Een derde is herstelt zich van de coronacrisis. Slechts een kleine kwart van de ondernemers die op zoek zijn naar geld zit in financieel zwaar weer, blijkt uit zijn onderzoek, dat vandaag verschijnt.

Flitskredieten

Ondernemers die niet terecht kunnen bij de bank, moeten op zoek naar andere opties, zoals crowdfunding of investeringsfondsen. Bij kleinere leningen tot 250.000 euro zijn deze alternatieve financiers al goed voor zo'n 40 procent van de markt.

Tegelijk zit daar ook een risico, waarschuwt Van Teeffelen: "Op dit moment zien we een sterke opkomst van bedrijfjes die flitskredieten verstrekken. Dit is snel geld waar je soms alleen een sms voor hoeft te versturen, maar waar de rente torenhoog ook is." Van Teeffelen vreest dat juist wanhopige ondernemers die het financieel moeilijk hebben vatbaar zullen zijn voor dit soort valkuilen.

Belangenorganisatie MKB-Nederland maakt zich dan ook zorgen. "Onze leden kampen met meerdere crises tegelijk en staan bovendien aan het begin van een grote transitie. Die dreigt nu vertraging op te lopen doordat ondernemers de investeringen die nodig zijn niet meer kunnen betalen."