Meerdere burgemeesters zijn de afgelopen maanden overvallen door de kant-en-klare plannen van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) voor de opvang van asielzoekers in hotels. Ze werden daar van tevoren niet over geïnformeerd. Het COA moet stoppen met deze 'overvaltactiek', zeggen de burgemeesters tegen Nieuwsuur.
Door de aanpak neemt het draagvlak onder de bevolking af, zeggen de bestuurders. Ongeveer tachtig hotels in verschillende gemeenten hebben kamers aan het COA verhuurd, voor de opvang van ruim 2200 asielzoekers.
Alles was al geregeld... Achter mijn rug om.
Op een vrijdagmiddag begin juli krijgt burgemeester Daan Prevoo van Valkenburg aan de Geul een telefoontje van Joeri Kapteijns, één van de twee topmannen van het COA. Die maandag zullen er ten minste honderd Afghanen naar Valkenburg komen en ten minste een jaar worden opgevangen in een hotel, zo luidt de mededeling.
Prevoo weet van niets en ontploft. "Alles was al geregeld: een deal met het hotel, de bedden opgemaakt, twee bussen al besteld. Achter mijn rug om. En oh, de burgemeester moest nog even worden gebeld. Terwijl we in de periode ervoor normaal zakelijk overleg hadden met het COA, en ook ruim ons aandeel namen in bijvoorbeeld de opvang van Oekraïners." Prevoo stuurt diezelfde dag nog een woedende mail aan alle betrokkenen.
Burgemeester Roel Wever van Heerlen wordt deze zomer ook gebeld door de top van het COA. Er zouden op korte termijn veertig asielzoekers worden gehuisvest in het Van der Valk-hotel. "Ik kreeg te horen: we maken vaker gewoon afspraken met hotels, dus tegenhouden is erg lastig. Ik dacht: wel heel bijzonder dat dit blijkbaar gewoon een mededeling is", zegt Wever. Na een gesprek met de hoteleigenaar blaast deze het opvangplan af.
Commercieel bedrijf
Na zijn woedende mail ontvangt burgemeester Prevoo - per ongeluk - een uitgebreide eerdere mailwisseling tussen COA-medewerkers en topambtenaren van het ministerie van Justitie en Veiligheid over het hotel in Valkenburg. Dan ontdekt Prevoo dat het COA een commercieel vastgoedbedrijf heeft ingeschakeld om het hotel te interesseren voor asielopvang.
De eigenaar van het bedrijf wordt in één van de mails geciteerd en zegt dat burgemeester Prevoo positief tegenover de opvang in het hotel zou staan. Prevoo. "Ik heb die beste man nooit gezien of gesproken." De burgemeester vraagt zich af waarom het COA niet transparant is over het inschakelen van commerciële bedrijven. "Het gaat om belastinggeld, en zo'n bedrijf doet het echt niet uit menslievendheid."
Appje
Uit onderzoek van Nieuwsuur blijkt dat het commerciële bedrijf op grote schaal hotels benadert, in opdracht van het COA. Zo wordt bijvoorbeeld hotel Heer Hugo in Heerhugowaard sinds september ingezet voor asielopvang.
Volgens Gerard Rep, wethouder in de betrokken gemeente Dijk en Waard, kreeg de burgemeester een appje van COA-voorzitter Milo Schoenmaker. "Er zouden twee weken vijftien asielzoekers in het hotel worden opgevangen. Nog diezelfde avond kwam er een bus, met dertig asielzoekers. Het werden er uiteindelijk 48. En die twee weken zijn inmiddels een paar maanden."
Rep denkt dat de methode van het COA averechts werkt. "Er is in principe draagvlak voor asielzoekers in onze gemeente, maar het op deze manier dumpen van mensen, leidt alleen maar tot nare vragen en nare gevoelens. En dat willen we juist niet."
Eigenlijk sta je als burgemeester met je pet in de hand, je kunt niets.
Eind oktober krijgt burgemeester Sandra Korthuis van de gemeente Ooststellingwerf ook telefoon. "COA-voorzitter Schoenmaker aan de lijn: in hotel Aan de Vaart in Appelscha zouden op korte termijn zestig minderjarige asielzoekers moeten komen. Alles was al geregeld. Ik zei direct: 'ik dacht het niet'."
Ooststellingswerf heeft als gemeente de afspraak om eerst de gemeenteraad en dan de direct omwonenden te informeren. "Maar het is een privaatrechtelijke overeenkomst tussen het COA en het hotel, dus eigenlijk sta je als burgemeester met je pet in de hand, je kunt niets", zegt Korthuis.
Als de lokale bevolking lucht van het plan krijgt, ontstaat er een grote oploop in het gemeentehuis. Zo'n 350 inwoners laten luidkeels weten niets te zien in de opvang. Uiteindelijk gaat het plan van tafel, omdat de brandveiligheid van het hotel niet op orde blijkt te zijn.
Ongeloofwaardig
De burgemeesters maken zich zorgen over de komende maanden, als de zoektocht naar geschikte opvanglocaties vermoedelijk doorgaat. Burgemeester Wever: "Ik zou tegen het COA willen zeggen: doe het niet op deze manier. Bel mij gewoon en ga in overleg."
Ook burgemeester Prevoo doet een oproep: "Stop met deze overvaltactiek. Wees open en doe het samen met gemeenten. Op deze manier gaan er dadelijk deuren dicht."
In een reactie laat het COA weten qua communicatie zo zorgvuldig mogelijk te willen zijn. "Maar tijdens een crisis moet vaak snel gehandeld worden en beslissingen worden genomen. Hierdoor is het een aantal keer voorgekomen dat we niet tijdig met gemeenten hebben gecommuniceerd."
Ook zegt het COA dat er geen verplichting bestaat om hotelboekingen te melden bij de betreffende gemeente. Over de kosten voor de bemiddeling door het commerciële bedrijf, wil het COA "om bedrijfseconomische redenen" geen uitspraken doen.
