De Georgische auteur Nino Haratischwili was een kind toen haar land in 1991 onafhankelijk werd van de Sovjet-Unie. Haar roman over deze periode, waarin Russische tanks door de straten van Tbilisi rolden, verschijnt 1 november in Nederland. Het Schaarse Licht toont de chaotische jaren in de immer aanwezige schaduw van Rusland, die de generatie van Haratischwili nog altijd tekent.
Evenals veel leeftijdgenoten woont de roman- en toneelschrijfster inmiddels in Europa. Haratischwili leeft in Berlijn, maar werkt nu enkele maanden als regisseuse mee aan een toneelstuk in Tblisi. In een interview met Nieuwsuur vertelt ze hoe vreemd het voor haar is om overal op straat Russisch te horen. "De vluchtelingen spreken dezelfde taal als de soldaten die delen van ons land bezetten, het is absurd."
In 2008 vielen Russische troepen Georgië binnen. Volgens Russisch premier Vladimir Poetin zou het Georgische leger 'genocide' plegen tegen de etnisch Russische bevolking van de opstandige Georgische regio Zuid-Ossetië. Nog altijd houdt een Russische legermacht zo'n twintig procent van Georgië bezet.
Russische vluchtelingen
Sinds de Russische inval van Oekraïne vluchtten tienduizenden Russen naar Georgië, vaak om de dienstplicht te ontwijken. Veel Georgiërs zijn bang dat Poetin de aanwezigheid van grote aantallen Russen opnieuw zal aangrijpen om hun land binnen te vallen. Haratischwili voelt zich verscheurd tussen twee gedachten: "Ik voel compassie, want ze ontvluchtten het regime dat wij ook haten, maar ik voel ook woede en onzekerheid. We weten niet wie deze mensen zijn."
Haratischwili, internationaal bekend van bestseller Het achtste leven, ziet veel parallellen met wat de hoofdrolspeelsters meemaken in Het Schaarse Licht. Georgië verwierf haar onafhankelijkheid in jaren van 'anarchie, vol chaos en geweld.' Het waren donkere jaren, letterlijk en figuurlijk: "de lichten vielen vaak uit. In mijn herinneringen was het bijna altijd donker, we zaten bij kaarslicht aan tafel".
De vier vriendinnen die centraal staan in de nieuwe roman ontwijken samen de Russische soldaten en trotseren de gewelddadige demonstraties, de drugsbendes en de burgeroorlog. In de jaren daarna raken ze elkaar kwijt, als sommigen van hen verhuizen naar Europa.
Maar hoe ver ze hun nieuwe bestaan ook van hun moederland opbouwen, niemand ontsnapt aan het verleden. Haratischwili beschrijft hier de ervaringen van haar generatie. "Iedereen is familieleden kwijtgeraakt. Georgiërs hebben zelf ook fouten gemaakt. Maar als samenleving hebben we de afgelopen dertig jaar aan gedeelde geschiedenis nooit verwerkt."
Lid van de Europese Unie
Georgiërs vrezen ook dat de aanwezigheid van de vele Russen in het land en de onrust en instabiliteit die de vluchtelingenstroom veroorzaakt, hun land verder afbrengt van Europa. Acht op de tien Georgiërs wil lid worden van de Europese Unie. "Net als veel landgenoten droom ik hiervan", zegt Haratischwili tegen Nieuwsuur. "In Europa ligt onze toekomst."
In maart maakte de regering bekend dat ze het lidmaatschap gaat aanvragen. Deze zomer sprak de Europese Commissie zich positief over een kandidaat-lidmaatschap voor Moldavië en Oekraïne, maar liet Georgië weten eerst meer democratische hervormingen te verwachten. In reactie verzamelden tienduizenden mensen zich in Tbilsi voor het parlementsgebouw, waar ze zwaaiden met Georgische en Europese vlaggen. Ook de Oekraïense tweekleur wapperde op het plein.
"Voor ons is er geen alternatief", zegt Haratischwili in het Koninklijke Theater in de Georgische hoofdstad. "Het is de Europese Unie, of de hel: leven in afhankelijkheid van Rusland, een dictatuur die geënt is op de fundamenten van de Sovjet-Unie. Een voortzetting van de bloedige geschiedenis die iedereen in Georgië maar al te goed kent en waar we afscheid van willen nemen."
Bekijk hieronder het gesprek met Nino Haratischwili:
