Duitsland krijgt steeds scherpere kritiek op het handelen in de Oekraïne-oorlog, of wat sommigen juist een gebrek aan handelen noemen. Want waar de Duitse bondskanselier Olaf Scholz, vlak nadat het Russische leger eind februari voet op Oekraïense bodem zette, een Zeitenwende aankondigde, is daar weinig van te merken.
De Duitse defensiepolitiek zou radicaal veranderen, was de boodschap. Het land zou niet aan de zijlijn staan, maar voorop gaan in het opkomen voor Oekraïne. Drie maanden later komen wapenleveringen maar traag op gang en is er intern veel onenigheid over of dat moet veranderen. 'Scholz ruïneert het aanzien van de Duitse politiek', oordeelde de Frankfurter Allgemeine Zeitung afgelopen weekend.
Fataal beeld
"Je krijgt het beeld dat Duitsers niet betrouwbaar zijn. Dat ze zich erbuiten willen houden en niet al het mogelijke doen", zegt Sönke Neitzel, professor militaire geschiedenis aan de universiteit van Potsdam. "Dat is een fataal beeld dat grote schade aanricht, want vertrouwen is op veiligheidsvlak heel belangrijk."
Dat beeld komt niet uit de lucht vallen. Zo lijkt Duitsland, dat eerst überhaupt geen wapens wilde leveren uit pacifistische redenen, pas toezeggingen te doen als het niet anders kan. De volgorde waarin beloftes worden gedaan, is veelzeggend, vindt Neitzel, die de leveringen op de voet volgt.
Neem de Pantserhouwitser 2000, waarvan Duitsland er zeven beloofde nadat Nederland er vijf toezegde. "Dat is ook de bepalende reden geweest dat Duitsland ze gaat leveren: omdat Nederland het aankondigde", zegt Neitzel.
Het houdt niet over, vindt hij, en het is pijnlijk. "Omdat je van Duitsland als grote staat mag verwachten dat die leidt, en de kleinere landen volgen." Zeker nadat Scholz een nieuw tijdperk aankondigde waarin Duitsland de pacifistische schroom van zich af zou schudden om verantwoordelijkheid te nemen voor de verdediging van Europa en dus Oekraïne. Ook militair.
Overstag
Duitsland voert ook wisselende argumenten aan waarom wapens niet geleverd kunnen worden. Argumenten die later toch niet onoverkomelijk blijken.
Zo had het Duitse wapenbedrijf KMW zich gemeld. Het kon zware Gepard-pantservoertuigen leveren. Maar Rusland zou de levering van zwaar geschut zien als meer directe Duitse betrokkenheid bij de oorlog. Een Derde Wereldoorlog moet kosten wat kost voorkomen worden, benadrukte Scholz. En de Oekraïeners zouden westerse tanks toch niet kunnen bedienen.
Na twee maanden was de druk om toch zware wapens de leveren zo groot, dat de regering overstag ging. Oekraïense soldaten konden te voertuigen wel degelijk bedienen, met de juiste training. Die moet nu nog beginnen, blijkt uit navraag door de Duitse krant Die Welt. Of er voldoende munitie beschikbaar zal zijn om de Gepards daadwerkelijk te gebruiken, blijft nog de vraag.
Zelf niet verzwakken
Het argument dat het slecht uitgeruste Duitsland zelf weinig te bieden zou hebben, hield ook niet lang stand. De Duitse wapenfabrikant Rheinmetall liet weten dat het in de opslag afgedankte tanks heeft staan. Het gaat om Leopard- en Marder-tanks die het Duitse leger zelf een aantal jaren terug wegdeed. Het bedrijf zegt ze binnen drie weken te kunnen oplappen en opsturen.
Pas daarna zei de Duitse regering dat ze die niet wilde leveren, omdat daar afspraken over gemaakt zouden zijn met andere NAVO-landen. In tegenstelling tot oudere Sovjet-modellen zouden partnerlanden modernere westerse tanks niet kunnen missen, om zelf niet te verzwakken.
Zichtbare deel
Maar hoe zit het dan met die zeven Pantserhouwitser 2000, die de regering nu wel heeft aangekondigd te gaan leveren? Neitzel: "Geen mens op deze wereld begrijpt waarom je geen Marder levert, maar wel een Pantserhouwitser."
Ondertussen klagen ook Polen en Tsjechië. Die hebben met Duitsland afgesproken oude Sovjet-tanks aan Oekraïne te geven, waarna ze moderne vervangende wapens mogen bestellen bij Duitse leveranciers op kosten van de Duitse regering. Maar het lukt de landen nog niet om het eens te worden over die bestelling.
Het is allemaal niet goed voor het vertrouwen, en dat is heel zorgelijk, vindt Neitzel. "De hele NAVO is gebouwd op vertrouwen." Een aanval op één is een aanval op allen. "Dan zouden Duitse soldaten in een uiterste geval ook voor Polen sterven. Poetin moet dat geloven, en Polen ook."
Je kunt ervanuit gaan dat er ook in het geheim geleverd wordt, zegt Neitzel, maar het zichtbare deel laat geen goede indruk achter. De Duitse krant Die Welt zocht uit wat er sinds eind maart nou daadwerkelijk geleverd is namens Duitsland. En concludeerde: zelfs van de lichte wapens, vrijwel niets.
