Door de energietransitie en de wens voor onafhankelijkheid van Russisch gas groeit de vraag naar elektriciteit. Dat betekent extra druk op het elektriciteitsnet. Daar ondervinden veel bedrijven, maar ook een geplande woonwijk, de gevolgen van.
Bedrijven die zich willen vestigen of willen uitbreiden, kunnen vaak niet in hun energiebehoefte worden voorzien. Dit geldt bijvoorbeeld voor Royal Smilde Bakery in Edam, een retailbedrijf in afbakproducten. Het bedrijf kan niet op volle toeren draaien. "En daarmee zitten we niet op de productiecapaciteit die de markt vraagt", zegt Andries Tuinenga. De netbeheerder heeft het bedrijf een maximum opgelegd dat niet overschreden mag worden. En dan moeten de piekmaanden nog komen.
Miljarden
Het elektriciteitsnet ligt al langer onder druk. Steeds meer regio's kampen met capaciteitsproblemen. Het net kan de overgang naar duurzame energie en elektrificatie - waarbij fabrieken overstappen op technieken die werken op elektriciteit - niet bijbenen. Ondanks de miljarden die de komende jaren worden geïnvesteerd. In tegendeel: netbeheerder Liander zegt dat de stroomschaarste nóg meer bedrijven en ook burgers zal raken.
Binnen de gemeente Amsterdam komt een flink aantal investeringsplannen niet van de grond door een tekort aan elektriciteit. Zo loopt een groot woningbouwproject bij Sloterdijk vertraging op, omdat er alleen stroom is voor de huizen, maar niet voor de voorzieningen in de nieuwe woonwijk. "Als we geen complete wijk kunnen maken, dan kunnen we die huizen eigenlijk ook niet bouwen", zegt wethouder Ruimtelijke Ontwikkeling en Duurzaamheid, Marieke van Doorninck.
De woonwijk had de pech dat een aanvraag van een datacentrum eerder bij Liander was ingediend. Liander is wettelijk verplicht de volgorde van de aanvragen aan te houden.
Voorrang
De hamvraag is hoe netbeheerders de komende jaren moeten omgaan met de stroomschaarste. Wethouder Van Doorninck maakt zich hard voor het stellen van prioriteiten. "Het kan niet zo zijn dat degene die eerder een aanvraag heeft gedaan altijd voorrang heeft boven bijvoorbeeld een maatschappelijke prioriteit als woningbouw", zegt ze.
Maar de VEMW, de vereniging van grootverbruikers van energie, ziet die zogenaamde 'prioritering' als juridisch onmogelijk. "Het non-discriminatiebeginsel is belangrijk, dat maakt een onderscheid tussen datacenters en andere gebruikers bijzonder moeilijk", zegt VEMW-directeur Hans Grünfeld.
Toch kijken netbeheerders naar bepaalde vormen van voorrang. In Friesland wordt daar een proef mee gedaan. De provincie heeft criteria opgesteld die Liander helpen de afweging te maken wie eerst mag. "Wij hebben geadviseerd dat woningbouw en werkgelegenheid voor gaan", zegt gedeputeerde Sietske Poepjes.
Dieselgenerator
Liander is er blij mee, maar het lost lang niet alle problemen op. "Prioritering zorgt natuurlijk niet voor een versnelling van de netuitbreiding. Maar wij denken wel dat het verstandig is vanuit de politiek keuzes te maken, zodat maatschappelijk ambities niet onder druk komen te staan", zegt Daan Schut, Chief Transition Officer van Liander.
Totdat politieke keuzes zijn gemaakt, overweegt Royal Smilde Bakery niet bepaald milieuvriendelijke maatregelen die de stroomtoevoer van het bedrijf veilig moeten stellen. Tuinenga: "Een oplossing kan zijn dat we de piekmomenten compenseren met een dieselgenerator. Maar dat gaat natuurlijk tegen je gevoel in. We hebben een energieneutraal kantoor, een gasloos gebouw, 800 zonnepanelen op het dak en dan staat er een dieselgenerator te draaien."
