Bedrijven die worstelen met hoge energieprijzen en financiële schade door sancties tegen Rusland, hoeven voorlopig niet te rekenen op extra steun vanuit de overheid. Dat laten het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en het ministerie van Economische Zaken en Klimaat weten aan Nieuwsuur.
De Europese Commissie maakte 23 maart bekend dat lidstaten van de Europese Unie tijdelijk financiële steun mogen verlenen aan bedrijven die lijden onder de Europese sancties tegen Rusland. Regeringen kunnen bedrijven in de landbouw en visserij steunen met een bedrag tot 35.000 euro. Grootverbruikers van energie kunnen 25 miljoen krijgen en de hardst getroffen sectoren zelfs maximaal 50 miljoen euro.
Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en het ministerie van Economische Zaken en Klimaat laten weten nog geen gebruik te maken van deze optie. "Op dit moment is de kabinetslijn dat nationale compensatie als gevolg van de sancties niet aan de orde is."
Bedrijven in problemen
Vooral de energie-intensieve sectoren worden geraakt door hoge gas- en olieprijzen. Veel kottervissers varen al weken niet uit, omdat de hoge brandstofprijzen het vissen niet rendabel maken.
Zo ligt de boot van Jan de Boer al sinds januari vast in de haven. De Urker visser stopt na 33 jaar in de visserij. Zijn schip is aan een dure onderhoudsbeurt toe. Hij ziet investeren niet meer zitten, zeker nu de dieselprijs vier keer hoger is dan voorheen. "In januari hoopte ik dat de stop tijdelijk zou zijn en de prijzen weer zouden dalen, maar door de oorlog in Oekraïne lijkt dat voorlopig niet het geval."
Door de steun tijdens de pandemie kan het idee zijn ontstaan dat de overheid problemen moet oplossen
Volgens Nieuwsuur-econoom Mathijs Bouman moet je bedrijven die lijden onder de hoge energieprijzen niet te makkelijk compenseren, het gaat om ondernemersrisico. "Het raakt sommige sectoren inderdaad hard. Maar direct steun geven gaat wel ver. Dure energie vanwege geopolitieke onrust, dat kan toch niemand verrassen."
Theo Henrar, voorzitter van de ondernemersorganisatie voor technologische industrie FME, ziet de hoge prijzen niet meer als normaal ondernemersrisico. "Het is een uitzonderlijke situatie. Er is sprake van oorlog."
Een van de leden van FME kampt al langer met productieproblemen door de hoge gasprijzen. Aldel in Groningen maakt sinds oktober geen nieuw aluminium meer om die reden. Het bedrijf draait nu in afgeslankte vorm, maar zonder financiële steun van de overheid kan dat niet lang doorgaan. "Als de energieprijzen zo hoog blijven dan houdt het een keer op", zegt financieel directeur Eric Wildschut.
Bouman ziet een mentaliteitsverandering sinds de coronapandemie. "Door de steun tijdens de pandemie, wat een succesvolle interventie is geweest, kan het idee zijn ontstaan dat de overheid problemen moet oplossen." Dat beeld bestond voor de pandemie niet en daar moeten we volgens de econoom naar terug. De pandemie was echt uitzonderlijk. Fluctuatie in energieprijzen is in zijn ogen niet uniek.
Ook Klaas Knot van DNB en CPB-directeur Hasekamp riepen recent op om niet te snel voor compensatie te kiezen.
'Opvallende draai'
Theo Henrar kijkt vooral naar Frankrijk en Duitsland. "Die landen hebben altijd een politiek gehad waarin ze hun industrieën daar waar nodig goede support geven." Als dat beleid er nu ook komt, moet Nederland daar volgens Henrar 'pro-actief aan meedoen'.
Bouman is verbaasd over het gemak waarmee de Europese Commissie akkoord is gegaan met het geven van staatssteun. "De Europese Commissie was altijd de hoeder van de eerlijke markt en eigenlijk de enige sterke kracht in Europa om staatssteun tegen te houden."
Hij spreekt van een "opvallende draai". Een draai die het voor Nederland wel eens lastig kan maken om de harde lijn vast te houden. "Als andere landen wel bedrijven compenseren, wordt het moeilijk om niet mee te gaan in een ratrace."
