112.278: ooit was het een ondenkbaar aantal besmettingen, nu is het de oogst van één dag. Het getal is niet alleen zo hoog doordat omikron zo besmettelijk is, maar ook door een inhaalslag bij de GGD.
Die kon alle meldingen de afgelopen dagen namelijk niet aan, waardoor veel besmettingen niet gelijk verwerkt werden in de cijfers. Dat terwijl het testen juist vooral bedoeld is om zicht te houden op het virus. Heeft het dan nog zin, zo massaal testen? En is het de kosten nog wel waard? We vragen het gezondheidseconoom Xander Koolman en epidemioloog Frits Rosendaal.
'Afremmen virus is minder nodig'
Het massale testen bij de GGD (en het isoleren van besmette mensen) heeft drie doelen. Ten eerste: de verspreiding van corona afremmen om te voorkomen dat de zorg overbelast raakt. Ten tweede: zicht houden op de verspreiding van het virus om te weten waar en wanneer maatregelen nodig zijn. En ten derde: mensen die ziek zijn geweest een herstelbewijs kunnen geven.
Het is zeer de vraag of het grootschalig testen nog wel nodig is voor het eerste doel. Omikron is veel minder ziekmakend dan de deltavariant en veel mensen hebben al immuniteit dus belanden sowieso niet snel in het ziekenhuis. De noodzaak om het virus af te remmen, is dus kleiner.
"Slechts een heel klein aantal mensen wordt opgenomen in verhouding tot het aantal positieve testen", zegt Rosendaal. "Als dat heel laag blijft, is dat hele testapparaat een te groot wapen voor deze variant."
Het is steeds minder duidelijk hoe groot het topje is en hoe groot de ijsberg.
Ook zicht houden op corona is een stuk minder belangrijk dan voorheen. Koolman: "Je volgt het virus om te kunnen bepalen hoe en waar je maatregelen moet nemen. Maar we hoeven steeds minder in te grijpen. In Denemarken, bijvoorbeeld, tiert het virus welig, maar valt de bezetting van de zorg mee."
Bovendien draagt het testsysteem toch al weinig meer bij aan het zicht op de virusverspreiding. Veel besmettingen zijn 'onzichtbaar' doordat veel mensen zich na een positieve zelftest niet meer laten testen bij de GGD. "We zagen altijd al alleen het topje van de ijsberg", zegt Rosendaal. "Maar het is steeds minder duidelijk hoe groot dat topje is en hoe groot de ijsberg. We zien niet meer hoeveel besmettingen er zijn, alleen nog dat het er veel zijn."
Herstelbewijs nog nodig?
Eigenlijk heeft het testen nog vooral nut voor mensen die niet zijn gevaccineerd en een herstelbewijs nodig hebben om bijvoorbeeld de horeca in te mogen. Maar: "Je kunt je afvragen of we de QR-code en dat testbewijs nog veel langer nodig hebben nu we zien dat omikron het zorgsysteem minder belast", zegt Koolman. "Zodra je besloten hebt dat 2G en 3G niet meer nodig zijn, kun je ook afzien van het testen om te bewijzen dat mensen ziek zijn geweest."
Testen is duur, we praten zomaar over tientallen miljoenen euro's per dag.
Testen blijft voorlopig nog wél belangrijk om te controleren of er nieuwe varianten ons land binnenkomen, vinden beide deskundigen. Maar, zegt Rosendaal, "daarvoor hoef je niet een miljoen mensen per week te testen".
Koolman beaamt dat. "Je kan zeggen: we laten het virus gaan en volgen veel gerichter hoe bijvoorbeeld nieuwe varianten het land binnenkomen en zich verspreiden. Daar heb je deze vorm van testen niet voor nodig."
'Niet kosteneffectief'
Uiteindelijk is de vraag of de kosten van het testen nog wel opwegen tegen de baten. Koolman: "Als je met testen kunt voorkomen dat delen van de samenleving op slot moeten, dan is dat enorm rendabel. Maar zodra je zeker weet dat testen daar niet of nauwelijks aan bijdragen, dan wordt het wel heel erg duur en niet kosteneffectief."
De kosten van het testsysteem zijn veel hoger dan de prijs van de tests alleen, benadrukt Koolman. "Mensen die vrij moeten nemen om zich te laten testen en om te wachten op een uitslag, en daarna in quarantaine moeten, de kosten daarvan zijn vele malen hoger. We praten zomaar over tientallen miljoenen euro's per dag."
Als de overheid coronabesmettingen voorlopig wil blijven isoleren, kan dat goedkoper en efficiënter door overal massaal gratis zelftesten uit te delen, zegt Koolman. Wel pleit Rosendaal ervoor om niet te snel het héle GGD-testsysteem op te doeken. "We moeten de structuren in stand houden voor het geval massaal testen toch weer nodig is."
Minister Ernst Kuipers van Volksgezondheid komt eind februari met een langeretermijnvisie op 'leven met het virus'. Daarin wordt ook het testbeleid meegenomen, laat het ministerie weten.
