In Oekraïne is Gjoenduz Mamedov, de openbare aanklager die leiding gaf aan het MH17-onderzoek, opgestapt. In juli werd hij op een zijspoor gezet en aan het einde van die maand diende hij noodgedwongen zijn ontslag in.
Volgens de advocaat van Mamedov, Nasi Najem, staat de internationale reputatie van Oekraïne op het spel en belemmert het Oekraïense Openbaar Ministerie "opzettelijk het onderzoek naar de misdaden van Rusland".
Oekraïense mensenrechtenorganisaties denken dat het vertrek van Mamemov de doodsteek kan zijn voor de onderzoeken naar oorlogsmisdaden in Oekraïne. Volgens advocaat Vitali Tititsj functioneert het Oekraïense Openbaar Ministerie niet en is een professional als Mamedov hard nodig. "Op dit moment is er binnen het OM geen enkele persoon die deze functie beter zou kunnen bekleden."
'Machtsstrijd'
Mensenrechtenorganisaties zeggen dat er achter de schermen in Kiev een machtsstrijd gaande is. Zij vrezen dat de hoogste baas van het Oekraïense OM geen belang meer hecht aan de onderzoeken naar oorlogsmisdaden in het oosten van Oekraïne. Het onderzoek naar vlucht MH17 zou ook geen prioriteit meer zijn.
"Mamedov is helaas de enige die voldoende ervaring en kennis heeft om leiding te geven aan dit soort onderzoeken", zegt Nadia Volkova van collectief van adviseurs en juristen op het gebied van mensenrechten ULAG (Ukrainian Legal Advisory).
Mensenrechtenadvocaten zijn er niet gerust op dat procureur-generaal Vendiktova, de hoogste baas bij het OM in Oekraïne, de leiding van het onderzoek overneemt. Volgens de organisaties heeft Vendiktova geen ervaring met het leiden van onderzoeken. In een gesprek met Volkova en haar collega's zei Vendiktova dat ze dat leiden van het onderzoek wel kan leren. "Maar dat had ze twintig jaar geleden moeten doen, nu is daar de tijd niet voor", zegt Volkova.
Kans op gerechtigheid komt door het ontslag in gevaar.
NGO's en advocaten schreven enkele weken geleden een oproep aan de internationale gemeenschap en ambassades in Kiev. Hierin waarschuwen ze dat met het ontslag "elke kans op gerechtigheid voor de slachtoffers in gevaar komt". Ze hebben op deze oproep geen enkele reactie gekregen. Ook niet van Nederland.
Het onderzoek zit in een nieuwe fase, laat het Nederlands Openbaar Ministerie weten. "Het strafrechtelijk onderzoek naar de bemanning van de Buk-TELAR en de hiërarchische lijn is nog steeds in volle gang. Daarin hebben het Nederlandse OM en de politie regelmatig contact met andere JIT-partners. Die lijnen moeten kort blijven."
"In deze fase is het van belang dat kennis en ervaring in het onderzoek geborgd worden. Bij wisselingen van de wacht in de top, zoals bij het Oekraïense OM en de Oekraïense veiligheidsdienst, is het goed om dit weer eens tegenover elkaar te bevestigen."
Ontslagen in Nederland
Deze week werd ook bekend dat de Nederlandse officier van justitie Ward Ferdinandusse een nieuwe functie krijgt. Hij blijft nog wel betrokken bij het MH17-proces.
Een jaar geleden - vlak voor de start van het MH17-proces in Nederland - werd bekend dat in Oekraïne zes officieren van justitie zijn ontslagen onder de vlag van corruptiebestrijding. Ze moesten allemaal opnieuw examen doen: sommigen weigerden, anderen haalden het examen niet. Resultaat: het hele team werd vervangen. Onder druk van Nederland is een oud-officier wel bij het internationaal onderzoeksteam (JIT) betrokken gebleven als adviseur.
Procureur-generaal Vendiktova laat weten dat Mamedov nog geen ontslag heeft kunnen nemen omdat er een tuchtprocedure is gestart tegen hem.
'Nederlands team naar Oekraïne'
Vorige maand was er een ontmoeting tussen de Nederlandse ambassadeur Jennes de Mol en de procureur-generaal Irina Venediktova. In een persverklaring schrijft Vendiktova dat Nederland bereid is om een team van officieren van justitie en onderzoekers naar Oekraïne te sturen om verdere acties in verband met MH17 te bespreken. Volgens het ministerie van buitenlandse zaken is het vertrek van Mamedov tijdens deze ontmoeting niet besproken.
