Het weer wordt extremer, hoe gaan we daarmee leven?

Limburg is vorige week tijdens het hoogwater van de Maas "door het oog van de naald gekropen". Er was veel schade, maar er vielen geen doden zoals in Duitsland en België.

De kans is heel reëel dat hoogwater ook in Nederland de komende jaren wél een keer tot slachtoffers leidt. Want door klimaatverandering wordt extreem weer, steeds normaler.

Naast meer maatregelen tégen verdere klimaatopwarming, kunnen we ons ook meer voorbereiden op heftige buien en tropische temperaturen. Belangrijk, zeggen deskundigen, is de manier waarop we bouwen. We zetten een paar voorbeelden van klimaatproof stedenbouw op een rij:

Koelen zonder airco

"Wij zijn niet ontworpen voor het klimaat van 2050, en dat zie je met name aan hoe we bouwen ten aanzien van hitte", zegt Andy van den Dobbelsteen, hoogleraar duurzame bouw. "We bouwen nog steeds voor een kouder klimaat."

Van den Dobbelsteen bedacht een nieuwe technologie om gebouwen te koelen zonder airconditioners. Die hebben namelijk als nadeel dat ze vrij veel stroom kosten en warme lucht weer naar buiten blazen. "Niet erg sociaal voor de buren."

Zijn mechanisme zuigt lucht aan via de bodem. "Die heeft in Nederland een constante lage temperatuur van 11, 12 graden, dus lucht die daar doorheen stroomt wordt voorgekoeld."

Zonwering

Wat bij jou binnen ook veel graden kan schelen: zonwering. Het is misschien een voor de hand liggende maatregel, maar veel huizen in Nederland zijn er niet mee uitgerust. "Veel nieuwbouwwoningen hebben een strakke afwerking van glas, waar dan later een oplossing voor bedacht moet worden om de hitte weg te werken", zegt Van den Dobbelsteen.

"We houden van grote ramen, want we hebben periodes met weinig daglicht in de winter, maar dat zorgt in de zomer voor een groot probleem. Een airconditioner moet corrigeren wat in het ontwerp is fout gegaan."

Architecten zouden zonwering standaard moeten opnemen in hun ontwerpen, vindt Van den Dobbelsteen. "In Nederland hebben we een strakke en sobere architectuur, waar we internationaal om vermaard zijn. Dat betekent vaak ook: geen obstakels aan de buitenkant. Dat zou wel moeten want dat is mooier en vormt minder onderhoud dan wanneer je achteraf een scherm voor een gevel hangt."

Zo kunnen gebouwen ontworpen worden met veel meer groen om het zonlicht tegen te houden:

Ook 'ouderwets' groen op de grond koelt wijken af, zegt Van den Dobbelsteen. "Groen is in feite een natuurlijke airconditioner. Planten nemen water op uit de bodem, die verdampen dat, en daarmee koelen ze de omgeving. En natuurlijk leveren ze schaduw."

Groen voor wateropslag

Parken en ander groen in steden hebben nóg een klimaatfunctie: het opvangen van regenwater. "Nederlandse gemeentes moeten nog het een en ander doen de komende tijd om ervoor te zorgen dat we tegen 2050 klimaatrobuust zijn", zegt Edwin van der Strate, manager klimaatadaptatie bij ingenieursbureau Tauw. "De buien worden steeds heftiger door de klimaatverandering en daar zijn we nog niet helemaal op ingericht."

Elke stad kent zo zijn zwakke punten. Van der Strate heeft bijvoorbeeld een groene oplossing bedacht voor dit tunneltje in Deventer, dat na een flinke regenbui blank stond:

Bij hoosbuien stroomde water uit de straten van de naastliggende wijk de tunnel in. "Daarom hebben we een wadi gegraven, een gat waar het water naartoe afgevoerd kan worden en waar het vervolgens ook langzamerhand kan wegzakken en infiltreren", zegt Van der Strate.

Ook verdiepte pleinen, parken en groenstroken kunnen in dorpen en steden water opvangen. Bij buien zoals die in Limburg vielen, is dat al voldoende om te voorkomen dat water wegstroomt naar kelders. Van der Strate: "Bij een bui van 120 tot 150 millimeter kan zo'n laag water daar prima terecht."

Ook gebouwen kunnen op zo'n manier gebouwd worden dat ze regenwater opvangen. Zoals het depot van het Museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam:

Overal groene, klimaatbestendige daken lijkt een stuk minder haalbaar dan meer groen op straatniveau. Toch denkt Arjen Ketting van architectenbureau MRDV dat de "dakbos-revolutie gewoon door blijft gaan".

"Ons depotdak is groen, op het ziekenhuis zijn groene daken. Hopelijk komt er op elk plat dak groen, zodat er een weelderig landschap bovenop de stad ontstaat. Dan merken we substantieel verschil, ook voor de kwaliteit van leven."

Zonwering, veel groen en ruimte voor het water: we kunnen veel doen om ons te weren tegen extremen. Maar daarnaast zullen we ook moeten leren leven met hogere temperaturen en soms natte voeten, zegt Van der Strate van Tauw.

"We moeten accepteren dat - ook wel een beetje door ons eigen gedrag, door de opwarming van de aarde - de extremen wat groter worden. En dat we af en toe last kunnen hebben van dat er even water in onze straat staat."

Hoeveel heter wordt het nog? NOS op 3 maakte deze uitlegvideo: