Na de moord op advocaat Derk Wiersum in 2019 klonk: zoiets mag nooit meer gebeuren. Toch werd dinsdag journalist Peter R. de Vries op klaarlichte dag neergeschoten in het centrum van Amsterdam. Het motief is nog niet geheel duidelijk maar een link met zijn rol als vertrouwenspersoon van de kroongetuige in het Marengo-proces lijkt waarschijnlijk. Wiersum was de advocaat van dezelfde kroongetuige. Wat moet Nederland tegen dit soort aanslagen doen?
De regering trok na de moord op Wiersum 100 miljoen euro uit, onder meer voor de beveiliging van rechters en advocaten, maar ook voor het opvoeren van de strijd tegen drugscriminelen. Demissionair premier Mark Rutte noemde de aanpak van de georganiseerde drugscriminaliteit dinsdag nog "een kwestie van de lange adem".
Maar de strijd steeds verder verharden is volgens rechtspsycholoog Peter van Koppen, die Peter R. de Vries vaak spreekt, een verkeerd idee. "Er is een soort Pavlov-reactie van harder bestrijden", zegt hij. "Het werkt heel simpel: de overheid pakt de drugshandel harder aan, daardoor wordt drugshandel risicovoller en dus lucratiever, waardoor er enorme geldbedragen in omgaan."
Harder geworden
Nederland kent al decennia een wereld van georganiseerde drugscriminaliteit. Maar die oude penoze waren volgens onderzoeksjournalist Jan Tromp, die samen met bijzonder hoogleraar Ondermijningsstudies Pieter Tops voor de gemeente Amsterdam onderzoek deed naar het fenomeen, lang niet zo gevaarlijk. "Die was hechter georganiseerd", zegt hij. "Die deed niet aan ondermijning, die was meer in zichzelf gekeerd en was lang niet zo wijdverbreid."
Volgens Tromp is er een slecht zichtbare schaduweconomie ontstaan van betrokkenen in de drugshandel. Niet zelden zijn de deelnemers erg jong en makkelijk over te halen om klusjes uit voeren. En zelfs afrekeningen.
"Er zijn tal van jongeren in Amsterdam, dikwijls uit min of meer kapotte gezinnen, die als carrièreperspectief een deelname zien aan die druggerelateerde criminaliteit", zegt Tromp. "Daar valt, zeker voor hun begrippen, ongelooflijk veel geld te verdienen. Het gaat zelfs zo ver dat jongetjes van 15, 16 jaar geronseld worden voor liquidaties. Die nemen genoegen met een voor hun vorstelijke bedrag van 1.500 euro."
Als je alleen maar repressief bent, word je bijna een Amerikaanse politie. En dat moet je niet willen.
Jan Struijs, voorzitter van de Nederlandse Politiebond, ziet hoe de politie goed werk levert in de strijd tegen de drugscriminelen, maar uiteindelijk toch niet veel kan doen. "Tien procent pakken we aan, maar negentig procent pakken we niet aan", zegt hij. "Dat komt doordat we de tijd, de mensen en de middelen niet hebben."
Volgens Struijs zijn we nu "telkens een beetje pleisters aan het plakken". Hij pleit voor een fundamenteel en breed offensief. "We hobbelen van incident naar incident, maar het is inmiddels normaal geworden dat journalisten, politici en burgemeesters bedreigd worden."
Drugs legaliseren?
Rechtspsycholoog Van Koppen pleit tegen een nog hardere aanpak. Hij herkent de sociale achtergrond van de criminaliteit. "Laten we eens wat anders proberen. Het enige wat je kan constateren is dat deze aanpak geen enkele zin heeft."
Hij krijgt bijval vanuit de politie. Jan Struijs wil ook meer aandacht voor de sociale achtergronden van de drugscriminaliteit. "We zijn de wijk uitgetrokken als politie, maar tegelijk is ook de jeugdzorg uitgekleed. Er is dus een enorme aanwas voor de georganiseerde misdaad voor het doen van allerlei klussen."
Struijs pleit zelfs voor het kijken naar het vrijgeven van drugs. "Maar dan wel gecombineerd met goede gezondheidszorg en preventie."
In een steeds hardere aanpak ziet hij in ieder geval niets. "Als je alleen maar repressief bent, word je bijna een Amerikaanse politie. En dat moet je niet willen."
