Nynke de Zoeten en Jorn Jonker
Nynke de Zoeten en Jorn Jonker
Politieke partijen worstelen met de grote bedragen die zij soms van donateurs krijgen. Een Kamermeerderheid overweegt om een maximum in te stellen waardoor giften boven een bepaald bedrag, niet langer geaccepteerd mogen worden.
Dat blijkt uit een rondgang van Nieuwsuur. Giften voor politieke partijen staan momenteel bijzonder in de belangstelling. Pieter Omtzigt suggereerde recent dat het CDA, waar hij inmiddels vertrokken is, grote sommen geld ontving van mensen die belang bij hebben bij de koers die partijleider Wopke Hoekstra insloeg.
1,2 miljoen euro
Het CDA zag zich daarna gedwongen om recente, nog niet gepubliceerde partijdonaties te openbaren. Daaruit bleek onder meer dat miljonair Hans van der Wind, die ook andere functies uitvoerde bij de partij, vlak voor de verkiezingen 1,2 miljoen had gegeven. Het was niet het enige bedrag van die omvang tijdens de afgelopen campagne. Zo kreeg bijvoorbeeld D66 een miljoen van techondernemer Steven Schuurman.
Dat soort grote bedragen zijn ongekend voor Nederland. Voormalig Christen Unie-fractievoorzitter Kars Veling adviseerde de politiek in 2018 over een aanpassing van de regels over partijfinanciering. De commissie die hij leidde, wilde toen nog geen maximumbedragen instellen voor giften. Het probleem van grote giften zou in Nederland toch niet zo spelen. Daar denkt Veling inmiddels anders over. De realiteit heeft dat standpunt ingehaald, zegt hij. "Ik vind een miljoen buitensporig", zegt hij tegen Nieuwsuur. Veling zou nu adviseren dat partijen maximaal een ton van één persoon mogen ontvangen. Dat zou het speelveld gelijker maken.
'Rijken kopen invloed'
Verschillende partijen, zoals VVD, CDA en Volt, zeggen dat idee van een maximumgift ook te overwegen. GroenLinks is het overwegen voorbij, is er uitgesproken voor en denkt er over om binnenkort zelf met wetsvoorstellen hiertoe te komen.
Ook partijen als SP en de ChristenUnie zijn uitgesproken voor zo'n maximumbedrag, maar weten nog niet hoe hoog dat zou moeten zijn. Bij1 heeft daar wel een idee over: 15.000 euro. De partij laat weten: "We zien dat partijen die de belangen van grote bedrijven en de vrije markt vertegenwoordigen zijn verzekerd van grote donaties. De rijken kopen op deze manier, door deze partijen aan meer zetels te helpen, hun stem in het parlement."
Veling zou er daarnaast voor zijn dat voortaan alleen natuurlijke personen geld mogen geven. Zijn advies zou zijn: sta niet langer partijdonaties toe van organisaties of bedrijven.
Nieuwsuur ging langs bij onder meer 'mister Pinkpop' Jan Smeets, die - uit eigen zak - 35.000 euro aan de PvdA doneerde:
Een voorbeeld van een grote donatie vanuit een bedrijf: familiebedrijf VDL dat op 4 februari, vlak voor de verkiezingen, twee keer 25.000 euro weg af. Een keer aan het CDA en hetzelfde bedrag aan de VVD.
VDL zegt dat het CDA zelf vroeg om de donatie en dat die toen is gedaan. Opvallend daarbij is dat drie dagen ervoor, op 1 februari, CDA-Kamerlid Hilde Palland een initiatiefnota bij de Tweede Kamer indiende over familiebedrijven. Daarin pleit ze vooral voor behoud van belastingvoordelen die ondernemers krijgen als ze hun bedrijf aan hun kind willen overdoen, de zogeheten Bedrijfsopvolgingsregeling (de BOR). Juist over dat punt lobbyt VDL ook.
Het familiebedrijf heeft er belang bij als de BOR blijft. Verschillende Kamerleden merken dat meerdere bedrijven afgelopen campagne intensief hebben gelobbyd voor het behoud van de regeling, zeker omdat de PvdA het belastingvoordeel wil afschaffen.
Vooral VVD en CDA stellen zich in de Kamer vaker positief op over de punten die het familiebedrijf VDL belangrijk vindt. Twee weken geleden mocht VDL in de Kamer bij een rondetafelgesprek aanschuiven, op voordracht van D66.
Jennifer van der Leegte, lid van de directie, prees tijdens dat gesprek in de Kamer het stuk dat die dag over het onderwerp in de krant stond. CDA-Kamerlid Palland nam de complimenten graag in ontvangst, zij had het opiniestuk met de kop 'draai het familiebedrijf niet fiscaal de nek om' geschreven. Eerder schoof Palland ook aan bij de CDA Business Club, een partij-instelling die met bijeenkomsten geld ophaalt bij ondernemers, en daar is VDL ook vaker te vinden.
Volgens VDL koopt het bedrijf geen invloed en VVD en CDA ontkennen dat ook. Palland maakte zich bovendien voorafgaand aan de donatie al sterk voor familiebedrijven. Maar achter de schermen in de Kamer klinkt ook dat bedrijven, met de formatie in zicht, medestanders ook nog eens willen laten herhalen wat ze al vinden. Zodat ze zich extra hard maken voor dat onderwerp tijdens de formatie.
Schijn voorkomen
Kars Veling ziet nog geen bewijzen voor corruptie in het systeem, maar het voorbeeld van deze donatie zorgt er mede voor dat hij het systeem toch anders wil. Om de schijn te voorkomen.
Uit de rondgang die Nieuwsuur maakte, blijkt dat (neveninstellingen van) VVD, CDA en SGP hun geld deels beleggen. Ook daar was eerder kritiek op omdat dat de partijen mogelijk een belang geeft om bepaald beleid te bepleiten. Verder blijkt dat partijen een enkele keer giften weigerden. Zo weigerde Volt dat iemand een advertentie voor de partij wilde bepalen op voorwaarde dat die iets meer over een ander standpunt van de partij zou gaan. En Forum weigerde bijvoorbeeld een donatie van contant geld.
