Twee op de drie forensen zullen ook na de coronacrisis meer thuiswerken. Eén op de zes reizigers pakt daarom minder vaak de trein, is hun verwachting. En dat heeft grote gevolgen voor de NS.
De NS deed vorige maand samen met de TU Delft - voor de vierde keer sinds corona - een groot gedragsonderzoek onder reizigers. Ruim 23.000 mensen deden mee.
President-directeur van de NS, Marjan Rintel, vindt de uitkomsten somber stemmend. "Net als iedereen zagen we dit niet aankomen. We dachten dat het snel klaar zou zijn met de crisis, maar het bleek toch langer te duren dan verwacht. Dit houdt de gemoederen bezig. We lijden er als bedrijf enorm onder."
Groot gat
De spoorwegen bestaan 180 jaar en de NS is volgens de nieuwe topvrouw een vitale onderneming. "Ons is gevraagd, door de overheid, of we kunnen doorrijden, zodat mensen die moeten reizen dit ook kunnen. We zijn veel in gesprek met Den Haag hoe we de tekorten die we nu hebben, kunnen oplossen. Want steun hebben we nodig", zegt Rintel.
Door corona loopt het bedrijf in vijf jaar tijd 4,7 miljard euro omzet mis. "De overheid vergoedt 93 procent van de kosten minus inkomsten. Dat is veel geld, maar zorgt wel voor een groot gat van 200 miljoen euro", zegt Rintel. "Na 2021 en 2022 hebben we wel nieuwe steun nodig van het kabinet. Die gesprekken lopen op dit moment. De verwachting is dat we die steun ook krijgen."
De spoorwegen kijken zelf ook naar mogelijkheden om de tekorten in toom te houden. "We moeten kosten besparen door bijvoorbeeld minder te investeren en geen bonussen uit te keren. In 2025 verwachten we weer op het niveau van 2019 te zijn. Een eventueel niet voortbestaan van de NS is nooit aan de orde geweest."
Wel wordt er nagedacht over een kleinere NS. "Dat betekent een kleiner hoofdkantoor. En we hebben voor de pandemie veel geïnvesteerd in nieuwe treinen, waardoor er de komende jaren minder onderhoud nodig is. We willen zorgen dat iedereen binnen de NS een baan houdt. Misschien op een andere plek binnen het bedrijf. Daarnaast verlaten 2600 werknemers het bedrijf ook vanwege hun pensioen en gaan we minder nieuwe mensen aannemen, waardoor we kunnen krimpen", zegt Rintel.
Zo zal de NS 26 servicebalies sluiten, daarmee staan driehonderd banen de tocht. Is dat echt nodig? "Ja, veel meer mensen zoeken online naar informatie of een kaartje. Op de grote stations houden we ze open, maar op de kleinere stations zijn ze overbodig. Het is geen coronaplan, het lag al heel lang op tafel. En al deze mensen krijgen een andere baan binnen de NS."
Werkgarantie
De bonden zijn er niet over de spreken. En ook de onderhandelingen over een nieuwe CAO vlotten voorlopig nauwelijks. De topvrouw wil er niet teveel over zeggen: "We hebben allemaal tijd nodig gehad om te wennen aan het nieuwe normaal. We zijn een maatschappelijke en sociale werkgever. Binnen de bandbreedte willen wij onze collega's een sociaal loon bieden. En ik ken zelf geen enkel bedrijf dat op deze manier een werkgarantie aanbiedt."
Forensen denken ná corona gemiddeld drie dagen per week naar hun werk te reizen, blijkt ook uit het onderzoek. Ze noemen dinsdag en donderdag als favoriete dagen om naar kantoor te gaan. Ongeveer een derde van de respondenten reist (in december) nog met de trein. De grootste terugval is onder de recreatieve reizigers. Van hen pakt slechts een kwart de trein voor een uitstapje.
"Iedereen die de trein nodig heeft, moet vervoerd worden", zegt Rintel. "Dat is door het kabinet aan ons gevraagd. Het is aan het kabinet om uitspraken te doen over wat mag en wat niet. Wij houden ons aan de richtlijnen. Natuurlijk heb ik het liefst dat iedereen weer met de trein reist, maar het kan nu even niet."
Terugkeer in de trein hangt voor de respondenten met name af van maatregelen en adviezen van de overheid, van vaccinatie en van maatregelen in de trein, zeggen ze. Slechts 8 procent van de reizigers vindt het vaccin voldoende om weer zonder belemmeringen te gaan reizen.
Klimaatdoelen
Na corona zal er een tijdelijke opleving van het treinreizen zijn, concluderen de onderzoekers. Met name sociaal-recreatieve reizigers geven aan dat ze zeker of waarschijnlijk wel tijdelijk extra met de trein gaan reizen na corona, om zo eerder niet gemaakte reizen in te halen. Dit gaat om ongeveer 30 procent van deze groep.
"We moeten ook door de crisis heen kijken", zegt Rintel. "In de media zie je vaak wat slecht gaat. Maar kijk ook naar wat goed gaat: we zijn met hoop mooie dingen bezig, zoals de Green Deal voor minder reizigersafval en goeie investeringen. In Duitsland heeft Angela Merkel het belang van het spoor voor de klimaatdoelen genoemd. Wij hopen dat iemand in het volgende kabinet dit ook doet."
