Wat kreeg Trump de afgelopen jaren allemaal wel/niet voor elkaar?

• Coen Nij Bijvank en Eelco Bosch van Rosenthal

Hij wordt geadoreerd door zijn achterban en verafschuwd door andere Amerikanen. Maar wat heeft president Donald Trump daadwerkelijk bereikt? En: hoe moeten we terugkijken op de afgelopen vier jaar?

Nieuwsuur spreekt over zijn presidentschap met zeven prominente Trump-kenners: van bekende journalisten tot hoge (oud-)adviseurs en medewerkers:

We blikken terug op vier jaar Trump in vier thema's: Trumps stijl, zijn buitenlandbeleid, zijn ingeloste en gebroken beloftes en de coronacrisis.

Zelfs als hij pas halverwege zijn presidentschap is, staat al vast dat Donald Trump een van de meest onconventionele presidenten in de geschiedenis van de Verenigde Staten is. Hij neemt nooit een blad voor de mond en zoekt permanent de confrontatie. Tegenstanders verwijten hem vrouwenhaat en nepotisme en noemen hem een leugenaar en racist.

"We hebben de afgelopen vier jaar constant onrust en chaos gehad", zegt Dan Balz, de belangrijkste politiek verslaggever van The Washington Post. "Dat werd aangewakkerd door de president en tot op zekere hoogte ook door zijn tegenstanders."

Regeren via tweet

Vaak is een nieuwe tweet van Trump aanleiding voor die onrust. Zo kwam er een storm van kritiek toen de president afgelopen zomer een video retweette waarin een Trump-supporter de racistische leus "white power" riep.

"Ik ben niet blij met de toon van Trump", zegt K.T. McFarland, in 2016 zijn campagneadviseur. Na de overwinning van Trump was zij korte tijd de plaatsvervangend nationale veiligheidsadviseur. "Toen leerde ik hem echt kennen. Zelfs Trump weet dat zijn tweets soms problemen opleveren."

Ook Steve Bannon maakte Trump van dichtbij mee. Hij was campagneleider en tijdens Trumps eerste jaar een van zijn belangrijkste adviseurs. "De stijl van Trump moet je leren waarderen. Hoge bestuurders hebben allemaal een eigen stijl. Sommigen zijn doeners, sommigen willen rapporten van 200 pagina's doornemen. Trump heeft weer een heel andere stijl."

De Fox-president

Regeren lijkt Trump vooral te doen via de media. Via tweets, en via Fox News. "Een president en een televisiestation zijn nog nooit zo hecht geweest", zegt Brian Stelter, presentator van een mediaprogramma van CNN.

Stelter schreef een boek, Hoax, over de relatie tussen Trump en Fox News. "Ik denk niet dat Trump gekozen zou zijn zonder de kracht van Fox News achter zich. Trump belde vier jaar lang wekelijks naar Fox & Friends, de ochtendshow van Fox News. Hij leerde de kijkers kennen en zag wat zij belangrijk vonden. Hij leerde Fox News-president te worden. Dat was cruciaal voor hem."

Balz: "Als er 's ochtends iets op Fox & Friends komt, zien we dat hij vaak dingen twittert die daar besproken zijn."

Stelter: "Zijn harde standpunt over immigratie komt duidelijk van Fox. Zijn leugens over verkiezingsfraude komen van Fox. Hij heeft mensen aangesteld en ontslagen door berichten op Fox."

Het vermogen alles te overleven

Het televisiestation hielp Trump bovendien het onderzoek naar Russische campagnebemoeienis te overleven, zegt Stelter. Dankzij Fox hield Trump het vertrouwen van zijn achterban, stelt hij. "Toen Robert Mueller benoemd werd tot speciaal aanklager, zei Trump: 'Dit is het einde van m'n presidentschap. Ik ben de sjaak.' Maar het was niet het einde van zijn presidentschap, want hij had Fox."

Het Rusland-onderzoek en het latere afzettingsonderzoek rond de Oekraïne-affaire waren onderdeel van een heksenjacht door zijn tegenstanders, zei Trump steevast. Fox ging daarin mee. En zijn aanhangers ook. McFarland: "Het Rusland-onderzoek was nep. Er was geen enkel bewijs dat Trump alleen gekozen was dankzij Russische hulp. De onderzoekers hebben het land een slechte dienst bewezen."

Michael Schmidt denkt daar duidelijk anders over. De journalist van The New York Times won een prestigieuze Pulitzerprijs voor zijn onderzoek naar Russische inmenging. Hij benadrukt dat er wel degelijk contacten waren tussen Russen en de Trump-campagne. "Trump is om meerdere redenen een bijzondere president. Eén daarvan is het vermogen om dingen te overleven waaraan andere politici ten onder zouden gaan."

Het was een van Trumps campagneslogans en een van zijn belangrijkste verkiezingsbeloftes: America First. De VS zou zich terugtrekken uit conflicten en uit internationale organisaties.

Amerika is vier jaar later zeker geen geïsoleerd land, maar de rol op het wereldtoneel is overduidelijk veranderd. Het land is niet meer de onbetwiste aanvoerder van het Westen. Bannon: "We hebben al vier jaar geen oorlog, voor het eerst in decennia. En we hebben de internationale orde opnieuw gedefinieerd."

Trump heronderhandelde het vrijhandelsverdrag met Canada en Mexico, trok Amerika terug uit het klimaatakkoord van Parijs en kreeg voor elkaar dat andere landen meer gingen betalen aan de NAVO. "Hij ging naar de NAVO, bekritiseerde ze, zette ze voor schut en dwong ze zo meer bij te dragen aan de gezamenlijke defensie", zegt McFarland.

Streng tegen China

Tegen China treedt Trump een stuk harder op dan zijn voorgangers. "Ik vind het waanzinnig hoe hij China heeft aangepakt", zegt Bannon.

McFarland: "Hij besefte dat China al decennia misbruik maakte van onze economie. Hij verzette zich daartegen, hij gebruikte een handelsoorlog om onderhandelingen af te dwingen. Dit was de laatste kans voor de president of welke wereldleider dan ook om zich te verzetten tegen China. Ik ben blij dat hij dat gedaan heeft."

Een grote jongen

Volgens John Bolton, in 2018 en 2019 nationaal veiligheidsadviseur, was Trumps doel niet alleen het terugdringen van China's invloed. "Ik denk dat hij wilde dat hij net zo'n grote jongen was als Xi Jinping en Vladimir Poetin. Dan kan hij het recht in eigen hand nemen en doen wat hij wil."

Bolton betwijfelt of achter Trumps buitenlandbeleid een groter idee zit. "Z'n beslissingen zijn onregelmatig, ad hoc en onsamenhangend. Ze volgen zeker geen overtuiging of strategie."

Desondanks heeft Trump z'n America First-buitenlandbeleid waargemaakt, zegt journalist Balz. "Dat heeft nog niet veel opgeleverd, maar hij heeft een duidelijk andere aanpak."

Hoe zit het met de andere grote beloftes die Trump deed tijdens zijn campagne? Hij heeft er behoorlijk wat waargemaakt. Zoals het verlagen van de belastingen, misschien wel de belangrijkste wet die hij tot nu toe ondertekende.

Vooral rijke Amerikanen en het bedrijfsleven profiteren van die hervorming. Balz: "De belastingverlaging was niet goed voor zijn kiezers."

Onder Trump werden verder honderden milieuregels teruggedraaid om ruim baan te geven voor de olie- en gasindustrie. Slecht voor het klimaat en de natuur, maar wel een ingeloste belofte.

Een ander belangrijk thema: zorg. Tijdens zijn campagne in 2016 schopte Trump geregeld tegen Obamacare, het door zijn voorganger opgetuigde zorgstelsel. Trump kreeg het niet voor elkaar dit af te schaffen of een nieuw stelsel op te tuigen, zoals hij had beloofd.

Geen muur, wel hard beleid

En de muur tussen de VS en Mexico, misschien wel Trumps allergrootste belofte? Die staat er nog niet. Er zijn de afgelopen jaren honderden kilometers gebouwd, maar dat is grotendeels renovatie van bestaande versperringen. Balz: "En Mexico heeft het zeker niet betaald, zoals hij beloofde."

Trump maakte geen einde aan illegale immigratie, maar hij heeft wel "de harde aanpak doorgezet", zegt Balz.

Ook benoemde de president drie rechters in het Hooggerechtshof en honderden rechters in lagere federale rechtbanken. "Belangrijk voor zijn conservatieve achterban", zegt Balz. "Al heeft hij bepaalde zaken misschien niet waargemaakt, Donald Trump spreekt de taal van die kiezers."

Of een president veel of weinig voor elkaar krijgt is voor veel kiezers uiteindelijk minder doorslaggevend dan hoe de economie ervoor staat. En daarmee ging het best goed, totdat corona kwam.

Met meer dan 225.000 doden en een instortende economie zijn de Verenigde Staten keihard geraakt door de pandemie. Misschien nog wel meer dan zijn stijl en beleid, zal Trumps corona-aanpak zijn presidentschap definiëren.

Over de vraag of onder een andere president het dodental lager was geweest, zal nog lang worden gediscussieerd. Zeker is dat Trump het gevaar van het virus lang niet heeft erkend en nog steeds bagatelliseert. Hij klaagt zelfs dat media "alleen over covid praten".

Volgens oud-adviseur Bannon is Trumps corona-aanpak de enige juiste. "Hij doet wat een leider moet doen. Paniek voorkomen. Het is makkelijk om voor massahysterie te zorgen, maar het is niet goed."

Zes op de tien Amerikanen zien dat toch anders. "Hij wil dat de ziekte gewoon verdwijnt en doet al sinds het begin alsof die er niet is", zegt Donna Shalala, minister van Volksgezondheid onder Bill Clinton en nu Congreslid. "Als gevolg daarvan zijn er letterlijk honderdduizenden ziek geworden."

Leiderschap ontbreekt

Shalala werkte als minister veel samen met Anthony Fauci, de belangrijkste corona-adviseur van de Amerikaanse regering. "Ik heb acht jaar met Tony Fauci gewerkt en ik vertrouw hem volkomen." Ze vernoemde zelfs haar hond naar hem.

Trump slaat Fauci's medische adviezen juist vaak in de wind. "Mensen zijn Fauci en al die idioten zat. Als ik naar hem geluisterd had, hadden we 500.000 doden gehad", zei de president in een gesprek met medewerkers.

Shalala: "Deze president gelooft de wetenschap niet. Zonder leiderschap zullen meer mensen sterven."