Het moment is nu echt gekomen dat Europa op moet treden tegen de Russische president Vladimir Poetin, meent de Nederlandse oud-secretaris-generaal van de NAVO Jaap de Hoop Scheffer. "De geloofwaardigheid van de Unie staat hier op het spel", zegt hij in een interview met Nieuwsuur.
"Wij zijn niet gewend te leiden als Europa, maar Poetin moet nu echt duidelijk worden gemaakt dat hij niet straffeloos dit soort dingen kan doen."
Sancties?
De Hoop Scheffer doelt op het vergiftigen van de Russische oppositieleider Aleksej Navalny. Moskou ontkent betrokkenheid, maar onder andere de Duitse bondskanselier Angela Merkel ziet een link.
"Hij moest tot zwijgen worden gebracht", zei Merkel. Zij en de Franse president Emmanuel Macron hebben Poetin om uitleg gevraagd.
Poetin kan zich geen vrijer Belarus permitteren en kan zich ook niet Navalny permitteren.
Maar komen er naast stevige woorden ook sancties tegen Rusland, zoals het stoppen van het project Nord Stream 2, de gaspijplijn tussen Rusland en Duitsland? Dat ligt ingewikkeld.
"De EU zit met een probleem", zegt De Hoop Scheffer. "Bij zo'n crisis waren het altijd de Amerikanen die optraden. De Amerikanen brachten wereldleiders bij elkaar en bekeken welke sancties we gingen instellen. Wij zijn verslaafd geraakt aan Amerikaans leiderschap. Daar moeten wij van afkicken als Europeanen, want Trump wil niks negatiefs met Poetin."
De Hoop Scheffer vindt dat de EU op het wereldtoneel het vacuüm moet vullen dat de Verenigde Staten hebben achtergelaten. "Dat zou in principe Angela Merkel kunnen doen. Maar zij zit, en wij zitten, met een verdeeld Europa. In Italië of Hongarije hoor je iets heel anders over Rusland dan in Polen of de Baltische staten."
'Poetin noemde einde Sovjet-Unie een ramp'
Wil Europa íets gedaan krijgen, moet Merkel Macron mee krijgen. Die liet onlangs nog blijken nauwere relaties met Rusland te willen, maar "dat zegt hij na Navalny en Belarus ook niet meer", aldus De Hoop Scheffer.
In Wit-Rusland, door de bevolking ook wel Belarus genoemd, betogen demonstranten al weken tegen president Aleksandr Loekasjenko. De oppositie, en ook de Europese Unie en de Verenigde Staten, zijn ervan overtuigd dat hij de recente verkiezingen alleen door fraude heeft gewonnen.
Poetin erkende de verkiezingsuitslag juist direct. Later hielp hij Loekasjenko door te zeggen een politiemacht achter de hand te hebben om eventueel in te grijpen in Wit-Rusland.
Bij een ontmoeting tussen beide presidenten zei Poetin vandaag dat hij Loekasjenko steunt en dat de huidige crisis moet worden opgelost zonder inmenging uit het buitenland. De Hoop Scheffer: "Je zag Loekasjenko daar als het kleine neefje met een opschrijfboekje naast oom Vladimir zitten, braaf opschrijvend wat hij zei."
'Poetin kan zich geen vrijer Belarus permitteren'
Als minister van Buitenlandse Zaken en secretaris-generaal van de NAVO ontmoette De Hoop Scheffer Poetin regelmatig. "In onze gesprekken noemde hij de teloorgang van de Sovjet-Unie de grootste geopolitieke ramp van de twintigste eeuw. En dat voor een leider van een land dat vele miljoenen burgers en militairen bij de Tweede Wereldoorlog verloor. Dat zit in zijn dna."
Het verlangen naar een sterk Rusland is terug te zien in Poetins beslissingen, volgens De Hoop Scheffer. Poetin wil Wit-Rusland binnen de Russische invloedssfeer houden. "Zijn belang is overal om verandering van het gezag te voorkomen. Je ziet dat in Syrië, je zag het in Georgië, in Oekraïne. Het kan best zijn dat Loekasjenko wordt afgeserveerd, maar Poetin bepaalt wie er komt te zitten."
De Hoop Scheffer ziet een duidelijk verband met de vergiftiging van Navalny. "Poetin kan zich geen vrijer Belarus permitteren en kan zich ook niet Navalny permitteren. Navalny doet datgene wat weleens in Rusland zou kunnen leiden tot wat nu in Belarus dreigt te gebeuren. Namelijk dat mensen meer vrijheid willen."
