We drinken nog steeds te veel alcohol. Nederland telt anderhalf miljoen probleemdrinkers, en de problemen daarvan zijn terug te zien in het ziekenhuis. Experts waarschuwen Nieuwsuur dat artsen patiënten te weinig aanspreken op hun alcoholgebruik, ook omdat het ze soms aan de juiste kennis ontbreekt en ze het vaak als privé beschouwen.
Onderzoeker Rob Bovens doet al veertig jaar onderzoek naar alcohol. "En alcohol is zeker een taboe in de spreekkamer", zegt Bovens, die werkt voor de Tilburg University. "Bij roken heeft het ook vijftig jaar geduurd."
Brits onderzoek wijst uit dat twintig procent van de ziekenhuispatiënten zoveel alcohol drinkt, dat het hen schade toebrengt. Verslavingsarts Robert van de Graaf verwacht dat de cijfers in Nederland niet heel anders zijn. "Wij drinken ook behoorlijk veel alcohol met zijn allen."
De redenen voor het taboe zijn divers. Zo kost het behandelen van een alcoholprobleem de arts veel tijd. En vaak is alcohol niet het probleem waar de patiënt voor komt, zegt Bovens. Dat alcoholgebruik zo normaal gevonden wordt, speelt volgens Bovens ook mee. "Tachtig procent van de mensen drinkt, het geeft veel plezier en gezelligheid. Een dokter heeft zelf ook zijn eigen normen als het gaat om alcoholgebruik. Als een patiënt evenveel drinkt als de dokter, dan is het moeilijk voor de dokter om het aan de orde te stellen."
Wat ook niet helpt: de norm voor wat veilig is, is niet altijd duidelijk. Zo staat bijvoorbeeld in de hartrevalidatierichtlijn uit 2011 van de cardiologen dat 'matig gebruik' juist risicoverlagend kan zijn. Met matig doelen de opstellers op "2 à 3 glazen per dag".
Dat is een schril contrast met de officiële richtlijn van de Gezondheidsraad die vier jaar later verscheen. In die richtlijn uit 2015 staat: "Drink geen alcohol of niet meer dan één glas per dag." Een glas staat dan voor 25 centiliter bier (5 procent alcohol), 10 centiliter wijn (12 procent alcohol) of 3,5 centiliter sterke drank (35 procent alcohol).
De Nederlandse Vereniging voor Cardiologie (NVVC) laat in een reactie weten dat er gekeken wordt naar hoe er meer "eenduidigheid gecreëerd kan worden in het advies van artsen".
Hoogleraar interne geneeskunde Kees Kramers (hij drinkt zelf hooguit een glas per dag) legt hieronder uit wat alcohol met je lichaam kan doen.
"De gezondheidsraad is duidelijk: drink niet", zegt verslavingsarts Van de Graaf. "En dat hoort ook in zo'n richtlijn te staan. Ik vind dat je niet alcohol moet voorschrijven als arts, ook niet als cardioloog. We zijn met z'n allen aan het kantelen richting preventie, leefstijlgeneeskunde, en daar hoort dus bij dat we mensen gaan leren dat alcohol drinken en roken dingen zijn die je eigenlijk niet moet doen."
Liever een pil dan moeilijk gesprek
Dat beaamt ook hoogleraar Kramers, al erkent hij dat de dagelijkse praktijk in het ziekenhuis weerbarstig is. "Van roken zijn we wel doordrongen, verder geven we vooral graag pillen. Pillen voorschrijven is veel makkelijker dan een moeilijk gesprek met iemand voeren over hun leefstijl."
Op de maag-, lever-, darm-afdeling van het Jeroen Bosch Ziekenhuis in Den Bosch wordt sinds een half jaar elke patiënt aangesproken op alcoholgebruik. Dat is een uniek project in Nederland. "Met wat voor reden je hier ook komt, alle patiënten worden hierop bevraagd", zegt arts Henk Marijn de Jonge.
Op de afdeling heeft twintig procent van de patiënten een ziekte die gerelateerd wordt aan alcohol. De afgelopen jaren kwamen er veel "draaideurpatiënten" die steeds terugkwamen met een steeds erger ziektebeeld. "Eerder werd vooral het acute probleem opgelost", zegt De Jonge. "Dan ging de patiënt weer naar huis."
"En daar wachtte een koelkast vol bier of wijn", vult verpleegkundige Jacqueline Bisschop aan. "De patiënt had natuulijk wel het advies in het achterhoofd, maar kon snel weer vergeten worden." Op hun afdeling wordt nu twee keer per week overlegd met bijvoorbeeld verslavingszorg, psychiatrie en maatschappelijk werk. Het doel is om daarmee patiënten betere zorg te bieden, meteen na ontslag uit het ziekenhuis.
Leefstijlziekenhuizen de toekomst?
Volgens onderzoeker Rob Bovens kunnen juist specialisten in het ziekenhuis succesvol zijn met deze aanpak. "Omdat het probleem dan veel urgenter is bij de patiënt. Ik denk dat de huisarts ook autoriteit heeft, maar die heeft maar tien minuten de tijd. Als er een duidelijke relatie is met waarvoor de patiënt komt, dan is het gemakkelijker aan de orde te stellen."