Morgen en overmorgen komen de NAVO-landen bijeen in Londen voor een grote top. Op de 70e verjaardag van de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie, zoals de volledige naam luidt, staan de landen voor een ingewikkelde opgave: het bewaren van de eenheid. De laatste tijd staat die namelijk behoorlijk onder druk.
Politiek leiders binnen de NAVO buitelen over elkaar heen. De Amerikaanse president Donald Trump trekt het bondgenootschap in twijfel en de Turkse president Recep Tayyip Erdogan nam niet eens de moeite om zijn bondgenoten in te lichten over een aanval op buurland Syrië. Hierom noemde de Franse president Emmanuel Macron de NAVO "hersendood".
Staat de NAVO er echt zo slecht voor? "Absoluut niet", zegt viceadmiraal buiten dienst Ben Bekkering. Hij was tot voor kort de hoogste militair vertegenwoordiger van Nederland bij de NAVO. Luitenant-generaal buitendienst Jan Broeks noemt de uitspraken van Macron "absolute onzin". Broeks zwaaide onlangs af als directeur-generaal militaire planning bij de NAVO.
De kern van de NAVO is: als iemand het waagt ons aan te vallen, is de militaire macht van alle NAVO-landen bij elkaar wat je te wachten staat. Het zijn juist uitspraken als die van Macron die deze functie ondermijnen, zeggen beide militairen. Broeks: "Macron gaat naar het hart van de solidariteit en de cohesie."
Bekkering is ervan overtuigd dat de afschrikwekkende werking van de NAVO nog in tact is, maar maakt zich wel zorgen. "Op het moment dat je publiekelijk die eenheid in twijfel gaat trekken, geef je hét beeldmerk van het bondgenootschap prijs."
Tonen van militair apparaat
Ondanks de stevige interne kritiek komt de grootste druk van buiten, zeggen beide mannen. De dreiging van Rusland in het oosten is weer duidelijk voelbaar sinds de inval in de Krim. "Dit is gevaarlijk en we moeten er met z'n allen daden, een groei van het militair vermogen en meer grote oefeningen tegenover stellen", aldus Broeks.
En dat is ook wat de NAVO doet. Bekkering: "Onze troepen die in een Duits bataljon in Litouwen zitten, schepen die patrouilles uitvoeren in de Zwarte Zee, mariniers die oefenen bij Noord-Noorwegen. Die dingen hebben alles te maken met het tonen van een geloofwaardig militair apparaat. En dat levert afschrikking op."
Dat de afnemende kracht van de NAVO vooral in woorden zit en niet in daden, zien we ook bij de Amerikaanse bijdrage, zegt Bekkering. "We zien het budget dat de Amerikanen over hebben voor hun Europese inspanning toenemen. Dus de praktijk op de grond is dat de Amerikanen nog steeds stevig verankerd zijn."
Ook de hoogste baas van de NAVO, Jens Stoltenberg, benadrukt dat de VS in daden nog steeds de NAVO-verplichtingen naleeft. "Over een paar weken is er de grootste uitzending van Amerikaanse troepen in 25 jaar naar Europa, voor een grote oefening. Daaraan zie je hoe toegewijd de VS is aan de Europese veiligheid."
Behalve dat de VS de aanwezigheid vergroot, breiden de Europese landen ook uit, zegt Stoltenberg. "Dat is het bewijs van onze bereidheid om elkaar te verdedigen. Ik ontken niet dat er meningsverschillen zijn rond Noord-Syrië of dat Trump zegt dat de Europese bondgenoten meer moeten investeren. Maar we zien ook dat we steeds meer samen doen."
Hij vervolgt: "Het is een militaire, maar ook een politieke boodschap dat de VS meer troepen naar Europa stuurt. En de defensie-uitgaven in Europa en Canada stijgen al vijf jaar op rij. Na jarenlange bezuinigingen neemt dat bij alle Europese landen nu toe. Er is actie aan beide kanten van de oceaan."
Snel inzetbare eenheden
Ook de Nederlandse topmilitairen Broeks en Bekkering benadrukken dat Europese landen langzaam hun militaire uitgaven verhogen naar de afgesproken 2 procent van bruto binnenlands product. "Daarmee kun je ruimte creëren om missies uit te voeren die ertoe doen", zegt Bekkering. "Het geeft je aanzien."
Broeks: "We denken nu dat het weer noodzakelijk is om binnen een korte tijd eenheden beschikbaar te hebben die ook binnen Europa kunnen optreden. Snel inzetbare eenheden, op een hoog niveau van gereedheid. Dat is nou eenmaal duur. En je moet ze meer en beter trainen, dat is ook duur."
