Het bezoek van premier Mark Rutte aan Washington is van groot politiek belang. Dat zegt Jaap de Hoop Scheffer, oud-minister van Buitenlandse Zaken en oud-secretaris-generaal van de NAVO. Hij bezocht de Amerikaanse presidenten, George W. Bush in 2003 en Barack Obama in 2009.
Verwacht wordt dat naast de handelsbetrekkingen een aantal politieke conflicten aan de orde komen: de investeringen van NAVO-landen in hun defensie, de strijd in Syrië en ondersteuning van de VS in de ruzie met Iran.
De Amerikanen hebben Nederland verzocht om een fregat te sturen naar de Straat van Hormuz, om de druk op Iran op te voeren. Deze belangrijke zeehandelsroute is de laatste maanden het decor van hoog opgelopen spanningen tussen Iran en Amerika. Ook heeft Washington Nederland gevraagd bij te dragen aan een militaire missie in Syrië. De voormalige secretaris-generaal van de NAVO heeft daar een aantal vragen bij.
Gezamenlijk optreden
"Dit verzoek is een goed voorbeeld van de grote noodzaak van Europese coördinatie en politieke afstemming. Europa moet waar mogelijk veel meer gezamenlijk optreden bij crises. Een EU-leger zal nooit bestaan, maar Europese afstemming is nodig," zegt De Hoop Scheffer.
"Ik zou er zelf een voorstander van zijn dat als je het al nodig vindt om te gaan patrouilleren in de Straat van Hormuz, je dat doet als Europa. Laat de Europese Commissie daarover een besluit nemen. Dat zal de toekomst moeten zijn. Europa moet daar gezamenlijk in willen optreden."
De Hoop Scheffer, ook oud-minister van Buitenlandse Zaken, vindt het een gevoelige kwestie als Nederland in zou stemmen met het verzoek van Trump. "Wij zijn het niet met hem eens in het conflict met Iran. Wij keuren het opzeggen van het akkoord met Iran niet goed. Als Europeanen proberen we het akkoord overeind te houden. En nu moeten we de spanning gaan opvangen die het gevolg is van het beleid van Trump?"
Dat wringt, vindt De Hoop Scheffer. "Anderzijds heeft ook Nederland een groot belang bij vrije doorvaart in de Straat van Hormuz. Van groot belang zal zijn welke bondgenoten bereid zullen zijn het Amerikaanse verzoek te honoreren. Dat zal, neem ik aan, ook voor de Nederlandse regering een belangrijk ijkpunt zijn."
Trigger-happy
Begin deze maand werd bekend dat Iran een grotere voorraad verrijkt uranium heeft dan volgens de Iran-deal is toegestaan. Maar anders dan de conclusies van Trump is de overtreding van de afspraken voor de Europese Unie geen reden om het atoomakkoord op te zeggen en sancties in te stellen tegen Iran.
De oud-topman van de NAVO denkt niet dat Trump op dit punt de Europese partners uit elkaar wil spelen. "De Amerikanen hebben een breed verzoek gedaan. Ze proberen een coalition of the willing te smeden. De NAVO zal zich zeker niet in dit conflict mengen. Het risico van dit soort situaties is dat partijen elkaars intenties verkeerd interpreteren. Dat kan dan leiden tot een militaire 'aanvaring'."
Hij noemt de Amerikaanse nationaal veiligheidsadviseur John Bolton, die voorstander is van een oorlog met Iran, en de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo te "trigger-happy". "Veel meer dan Trump."
"De boodschap van Rutte aan Trump zal ook zijn: u heeft aan ons een grote bondgenoot in de rivaliteit met China", zegt De Hoop Scheffer. Hij denkt dat Trump zich onvoldoende realiseert dat hij in het conflict met China de Europeanen aan zijn zijde moet hebben. "Rutte moet zeggen: laten we samenwerken, doe het niet alleen. Wij zijn uw meest vertrouwde bondgenoten."
Zonder hulp
Maar wat is het gewicht van de boodschap van Rutte in Washington? Is Rutte voor Trump belangrijk? De Hoop Scheffer denkt van wel. "Rutte is als het ware Nederland-plus. Ik kan me voorstellen dat Trump onze premier gaat bevragen over Ursula von der Leyen. Rutte kent haar goed, Trump helemaal niet. Daar zal hij hopelijk nieuwsgierig naar zijn. En verder wordt Nederland gezien als een loyale partner in Europa."
Ontmoetingen tussen regeringsleiders lijken sowieso steeds belangrijker te worden, benadrukt de oud-minister. "Je ziet dat in de NAVO, de G20, het IMF, de Europese Raad. De Europese Raad zegt: wij zijn het crisismechanisme. De regeringsleiders willen meer en meer het spel bepalen en de controle houden. De ministers van Buitenlandse Zaken zijn al lang niet meer aanwezig bij de Europese Raad", aldus De Hoop Scheffer.
"Destijds verlangde minister van Buitenlandse Zaken Hans van den Broek dat premier Ruud Lubbers hem mee zou nemen naar alle belangrijke conferenties. Dat zou nu ondenkbaar zijn. De regeringsleiders zitten bij elkaar zonder hulp van ministers of ambtenaren. Dat is opmerkelijk, want ze moeten beslissingen nemen over vaak zeer technische en complexe (financiële) onderwerpen."
In Nieuwsuur waarschuwt De Hoop Scheffer dat Nederland en andere Europese landen niet te afhankelijk moeten worden van de VS als ze besluiten schepen te sturen naar de Straat van Hormuz:
