Rob Koster
Economieverslaggever
Rob Koster
Economieverslaggever
Olie en gas zijn op hun retour, en daarom nadert het einde van zo'n 600 productieplatforms op de Noordzee. Het Nederlandse aandeel telt 150 platforms waarvan de komende tien jaar naar verwachting de helft moet worden verwijderd.
Olie- en gasbedrijven zijn wettelijk verplicht om alles wat ze op de Noordzee hebben neergezet ook weer op te ruimen. De wet zegt alleen niet hoe snel dat moet. Veel bedrijven maken geen haast met het ontmantelen van hun installaties. Opruimen is kostbaar en levert niets op.
De totale kosten voor het opruimen van alles wat op het Nederlandse deel staat worden geschat op 5 miljard euro. 40 procent hiervan komt direct voor rekening van de overheid. Dat komt omdat de Nederlandse overheid voor 40 procent deelneemt aan alle olie- gasboringen. Omdat de bedrijven hun kosten kunnen aftrekken van de winst betaalt de overheid uiteindelijk 70 procent: zo'n 3,5 miljard euro.
Rel over platforms Shell
Ondertussen is er een internationale rel ontstaan over de resten van drie grote olieplatforms van Shell bij de Shetlandeilanden. Het gaat om de betonnen fundering van deze installaties, inclusief een bassin met resten olie en chemicaliën. Volgens Shell is het opruimen van de resten levensgevaarlijk voor de mensen die het werk op de zeebodem moeten uitvoeren. Bovendien zou het verwijderen meer schade aanrichten in de zee dan het laten staan.
De platforms vallen onder het Verenigd Koninkrijk en de Britse overheid is van plan om Shell een ontheffing te verlenen om de resten te laten staan. Tot woede van Duitsland en Greenpeace. Het Verenigd Koninkrijk moet volgens het zogenoemde 'Ospar-verdrag' alle andere Noordzeelanden raadplegen voor ze een ontheffing mogen verlenen, al is instemming niet vereist voor een ontheffing.
Nederland heeft nog geen standpunt ingenomen in het conflict tussen het Verenigd Koninkrijk en Duitsland. Minister Cora van Nieuwenhuizen (VVD) van Infrastructuur en Waterstaat laat een 'onafhankelijk bureau' onderzoek doen naar alle rapportages over deze zaak. Anders dan Duitsland heeft Nederland zelf een groot aantal platforms en wordt er gekeken of het opruimen efficiënter en goedkoper kan.
Petrogas Nederland overweegt beton te laten liggen
NOS en Nieuwsuur ontdekten dat ook Petrogas Nederland overweegt een deel van de fundering van het vorig jaar ontmantelde Halfweg-platform te laten liggen. Het bedrijf laat de universiteit in Wageningen onderzoek doen naar het zeeleven op de betonnen bak van 25 bij 25 meter waarop de installatie heeft gestaan.
Volgens Petrogas-directeur Nick Dancer is de bak gevuld met water en bevat het geen olieresten of chemicaliën. "Mogelijk is het voordelig voor het zeeleven om het daar te laten liggen." Als dit het geval is, overweegt het bedrijf een ontheffing aan te vragen.
De wetenschapper en diepzeeduiker die het onderzoek gaat uitvoeren, is Joop Coolen van Wageningen Marine Research. Hij denkt dat als er inderdaad geen schadelijke stoffen in de bak zitten, het als een natuurlijk rif kan functioneren dat juist zeeleven aantrekt. "Kaal beton met wat staal zou niet erg hoeven zijn."
Greenpeace-directeur Joris Thijssen gelooft niet in de goede intenties van Petrogas. "Ook hier geldt, de zee is geen vuilnisvat. Je moet gewoon je rotzooi opruimen als je je geld verdiend hebt."
Om te voorkomen dat bedrijven hun platforms als eeuwigdurende stalen herinneringen aan een fossiel tijdperk laten staan, scherpt het kabinet de wet aan. Bedrijven worden wettelijk verplicht om geld te reserveren voor de ontmanteling van overtollige platforms.
Daarnaast probeert de organisatie Nexstep namens de overheid en de olie- en gasbedrijven kosten te besparen en vaart te brengen in de ontmanteling. Vorig jaar werd één platform ontmanteld terwijl er 27 niet in gebruik zijn. Dit jaar worden er naar verwachting elf platforms ontmanteld, zegt Nexstep-directeur Jacqueline Vaessen.
We spreken Vaessen in een helikopter op weg naar platform E18-A van het bedrijf Wintershall, een van de gasplatforms dat deze zomer ontmanteld wordt. Dat olie- en gasbedrijven nog vaak worstelen met het opruimen, heeft volgens haar alles te maken met de hoge kosten en het gebrek aan ervaring.
"Het levert ze niets op. Sterker nog, het kost alleen maar geld", zegt Vaessen terwijl onze bestemming in zicht komt. We landen op het helidek van het schip Aegir van offshorebedrijf Heerema dat langszij ligt van platform E18-A.
Het opruimen van de olie- en gasinfrastructuur is duur voor de overheid en olie- en gassector, maar er valt geld aan te verdienen voor bedrijven als Heerema, dat hiervoor zelfs een nieuwe onderneming heeft opgericht met een Britse en Noorse partner. Heerema heeft net het grootste kraanschip ter wereld in ontvangst genomen onder meer om grote platforms mee te verwijderen.
De volgende ochtend zien we na zonsopgang hoe dit in zijn werk gaat:
Olie- en gasbedrijven hopen dat een deel van de platforms en leidingen op zee hergebruikt kan worden voor andere doeleinden. Bijvoorbeeld voor de opslag van CO2 in lege gasvelden onder de Noordzee. Of voor waterstof: overtollige elektriciteit van windmolenparken op zee zou omgezet kunnen worden in waterstof en via bestaande gasleidingen aan land gebracht kunnen worden.
Vaessen ziet mogelijkheden maar wil ze niet overdrijven. "Als ik eerlijk ben, denk ik dat 10 tot 15 procent van de infrastructuur voor deze dingen hergebruikt kan worden, en dan nog is het uitstel. Uiteindelijk moet alles opgeruimd worden."
Meer gas, ondanks klimaatakkoord
Hoewel de overheid mensen wil stimuleren minder gas te gebruiken, blijft Nederland de komende tientallen jaren gas oppompen. Het aanboren van nieuwe gasvelden in de Noordzee wordt zelfs gestimuleerd om het dichtdraaien van de gaskraan in Groningen te compenseren. De investeringsaftrek voor de winning van gas wordt van 25 naar 40 procent verhoogd om het aantrekkelijker te maken voor bedrijven om de kleinere gasvelden aan te boren.
Ook Wintershall blijft nieuwe gasvelden aanboren. Het net ontmantelde platform krijgt daarom na vier uur varen een nieuwe bestemming. Het herplaatsen van het platform is ook voor de ervaren bemanning een spannend ballet met vele tonnen staal:
